AGİT’in Moskova Mekanizması raporu, Rusya’nın savaş esirlerine yönelik işkence ve kötü muamelesini belgeledi. Raporu hazırlayan uzmanlar, Rusya’nın özellikle hasta ve işkence görmüş Ukraynalı savaş esirlerini gizlediğini ve Kızılhaça tam erişim hakkı tanımadığını açıkladı.
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatının (AGİT) Moskova Mekanizması çerçevesinde oluşturulan bağımsız uzman heyeti, Viyana’da düzenlenen basın toplantısında, Uluslararası Kızılhaç Komitesinin Rusya’da ve işgal altındaki bölgelerde alıkonulan Ukraynalı savaş esirlerine serbest erişim sağlayamadığını açıkladı. Uzmanlar, Kızılhaça nadiren izin verilen ziyaretlerde yalnızca “iyi durumda olan” esirlerin gösterildiğini, hasta ya da kötü muamele görenlerin ise uluslararası gözlemcilerden gizlendiğini vurguladı.
Viyana’da 26 Eylül'de düzenlenen basın toplantısında bağımsız uzman heyet üyesi, Fransız Prof. Dr. Hervé Ascensio, Kızılhaçın Rusya ile çalışmasının son derece zor olduğunu belirterek, “Uluslararası Kızılhaç Komitesi bazı ziyaretler gerçekleştirdi ama bu ziyaretlerde tam erişim sağlanmadı. Bu izinler bütün tutuklama merkezlerini kapsamak için yetersiz.” dedi.
RUSYA ESİRLER KONUSUNDA ŞEFFAF DAVRANMIYOR
Çekyalı Prof. Dr. Veronika Bilkova ise mevcut durumun “Öncekinden biraz iyi, ama hukuki standartlara göre olması gerekenden çok daha kötü” olduğunu söyledi. Kızılhaç’ın iki temel rolü olduğunu hatırlatan Bikova bunların; savaş esirlerini ziyaret etmek ve ulusal bilgi büroları üzerinden esirler hakkında veriler toplamak olduğunu belirtti.
Ancak Rusya’nın bu noktada da şeffaf davranmadığını söyleyen Bilkova, “Ukrayna tarafında bu büro açıkça çalışıyor, veriler internetten erişilebilir durumda. Rusya’daki büro ise şubat ya da mart 2022’de Savunma Bakanlığı bünyesinde kuruldu ama kamuya açık hiçbir bilgi yok. Aileler için yalnızca bir telefon numarası var. Üstelik Kızılhaça iletilen listeler de eksik ve güvenilmez.” dedi.
KÖTÜ DURUMDAKİ ESİRLER GİZLENİYOR
İsveçli Prof. Dr. Mark Klamberg ise doğrudan eski Ukraynalı savaş esirlerinin ifadelerine dayanan bilgileri aktardı. Klamberg, “Bazı esirler, Kızılhaç temsilcilerinin ziyaret ettiğini doğruladı ama Rusya yalnızca sağlıklı ve iyi durumda olan esirleri onlarlarla görüştürdü. Hasta, yaralı ya da işkence görmüş olanlara erişim tamamen engellendi. Bu ziyaretlerin tamamı Rusya’nın kontrolü altındaydı.” dedi.
AĞIR İHLALLER: İŞKENCE, İNFAZ, İNSANLIĞA KARŞI SUÇLAR
Uzman heyetinin raporunda, Rusya’nın savaş esirlerine yönelik muamelesi; yargısız infazlar, sistematik işkence, adil yargılanma hakkının engellenmesi ve insanlık dışı koşullarda tutma gibi uygulamalarla özetleniyor. Bu durumun savaş suçları ve bazı vakalarda insanlığa karşı suç kapsamına girebileceği vurgulanıyor.
MOSKOVA MEKANİZMASI NASIL DEVREYE GİRDİ?
AGİT’in 41 üye devleti, Ukrayna ile yapılan istişarelerin ardından 24 Temmuz 2025’te Moskova Mekanizması’nı devreye sokarak, Rusya’nın Ukraynalı savaş esirlerine yönelik muamelesini incelemek üzere bağımsız bir misyon oluşturdu. 15 Ağustos’ta kurulan misyonda Fransa’dan Herve Ascensio, Çekya’dan Veronika Bilkova ve İsveç’ten Mark Klamberg yer aldı.