Kırım Tatar tarihçi Dr. Umut Yolsever, QHA'ya verdiği özel röportajında I. Sahib Geray Han ve dönemini ele aldığı yeni kitabını yazma sürecini, diğer çalışmalarını ve Kırım Tatar tarihinde araştırılması gerektiğini düşündüğü alanları değerlendirdi.
Dilara Dilşah KAYA / QHA Ankara
Türk akademisine büyük bir katkı, genç tarihçi Dr. Umut Yolsever tarafından geldi. Yolsever, hakkında çok az bilgi bulunan, Kırım Hanı I. Sahib Geray Han ve dönemini anlatan bir kitap yazdı.
Kırım Tatarı tarihçi Umut Yolsever; kitabı yazma sürecini, neden I. Sahib Geray Han dönemini seçtiğini ve Kırım Tatar tarihinde araştırılması gerektiğini düşündüğü hususları Kırım Haber Ajansına (QHA) aktardı.
TARİHE İLGİSİ, KÜÇÜKKEN KIRIM HAKKINDA HİKAYELER DUYMASIYLA ŞEKİLLENDİ
Kitabı hakkında bilgi vermeden önce kendisinden bahseden Umut Yolsever; tarihe olan ilgisinin küçükken aile ve arkadaş ortamlarında, atalarına ve ata topraklarına dair anlatılan hikâyeleri sıkça işitmesiyle şekillendiğini aktardı.
Yolsever, bu doğrultuda üniversitede tarih bölümünü seçtiğini, lisans ve yüksek lisans derecelerini bu alanda yaptığını belirtti. Doktora eğitimini ise “I. Sahib Geray Han ve Dönemi” başlıklı doktora teziyle tamamladığını aktaran tarihçi, halihazırda Moğollar, Karadeniz’in kuzeyindeki Türk tarihi, Tatar hanlıklarının siyasi ve kültürel yapıları ile özellikle Kırım Hanlığı’nın erken dönemine dair çalışmalar yürüttüğünü ifade etti.
I.SAHİB GERAY HAN’A OLAN MERAĞI İŞTE BÖYLE BAŞLADI…
I.Sahib Geray Han ve dönemini anlatan bir kitap yazma fikrinin yüksek lisans eğitimi sırasında şekillenmeye başladığını belirten Yolsever, “Altın Orda Devleti ve sonrasında kurulan Tatar hanlıkları hakkında yapmış olduğum okumalar sırasında, değerli hocamız Doç. Dr. Serkan Acar’ın ‘Kazan Hanlığı-Moskova Knezliği Siyasi İlişkileri (1437-1552)’ isimli eserini okudum. Bu eserde, Kazan Hanlığı’nı yöneten isimler arasında Sahib Geray Han’ın da ismi geçiyordu. Bu durum, Sahib Geray Han hakkında daha fazla araştırma yapmamı sağladı. Kazan Hanlığı tahtını bıraktıktan sonra Kanuni Sultan Süleyman ile de sefere çıktığını ve ardından Kırım Hanlığı tahtına oturduğunu öğrenmem beni daha da derinlemesine araştırmaya yönlendirdi.” ifadeleriyle araştırmaları esnasında yaşadığı heyecanı ve öğrenme isteğini anlattı.
ARAŞTIRMASINI 4 DİLDE KAYNAK TARAYARAK GERÇEKLEŞTİRDİ
Ardından devam ettiği araştırmalarında I. Sahib Geray Han’ın Kırım Hanlığı’na altın çağını yaşattığını fark ettiğini kaydeden Yolsever, söz konusu şahsiyet hakkında yeterli bilgiye ulaşamadığını ve mevcut eksikliğin giderilmesi adına 4 dilde kaynaklar tarayarak çalışmalarına başladığını belirtti. Tarihçi, şu ifadeleri kullandı:
Bu kadar geniş bir coğrafyada ve uzun bir süre tarih sahnesinde kalmış bir ismin, bu başarıları nasıl ve hangi koşullarda kazandığına dair yeterli bilgiye ulaşamadığımı gördüm. Mevcut eksikliği gidermek amacıyla bu konuda derinlemesine bir çalışma yapmaya karar verdim. Sonuç olarak; Litvan, Leh, Rus ve Türk kaynaklarını kullanarak bu çalışmayı tamamladım.
Öte yandan QHA'ya çalıştığı diğer alanlardan bahseden Yolsever, çıkarmayı düşündüğü, Kırım Tatarlarını ilgilendiren çalışmalarından ve Kırım Tatar tarihinde araştırılması gereken, Türk akademisine katkı sağlayacağını düşündüğü konuları aktardı.
TARİHÇİ YOLSEVER, DİĞER ÇALIŞMALARINDAN BAHSETTİ
Temin ettiği Rus elçi raporları üzerinden gelecek zamanlarda Kırım Hanlığı tarihi üzerine daha fazla çalışma yapmayı düşündüğünü belirten Yolsever, son birkaç yıl içerisinde; “I.Saadet Geray Han Dönemine Ait Rus Arşivlerinde Bulunan İki Ahitnamenin Tercümesi ve Tahlili”, “Avrupalı Bürokratların Raporlarına Göre Kırım ve Nogay Türklerinin XVI. Yüzyıldaki Gündelik Yaşamları”, “On The Identity of The Tatar Hanzade At The Circumcision Ceremony of Süleyman I’s Sons”, “Kırım Hanlığı’nda Levirat Evlilikler”, “Kırım Yarımadası’nda Rus Askerlerinin İlk Gölgesi: Daniil Adaşev’in 1559 Kırım Baskını” ve “I. Saadet Geray Han’ın Arka Kapı Diplomasisi: Mikita Mıyasnov ile Moskova’ya Gönderdiği Gizli Yarlık” isimli çalışmalar yaptığını ifade etti.
Aynı zamanda gelecek aylarda “Rus Elçi Raporlarına Göre Nogayların 1523 Kırım Baskını” isimli çalışmasının yayınlanacağını duyurdu.
KIRIM HANLIĞI’NIN KURULUŞ TARİHİNİN AYDINLATILMASI GEREKİYOR
Kırım Tatar tarihi içerisinde hâlâ araştırılması gereken pek çok konu bulunduğuna dikkat çeken Yolsever, “Bunların başında Kırım Hanlığı’nın kuruluş dönemi gelmektedir. Tarih yazımında, pek çok devletin kuruluş süreci araştırmacıların yoğun ilgisini çekerken, ne yazık ki Kırım Hanlığı için bu durum geçerli değildir. 2025 yılına gelmiş olmamıza rağmen hanlığın kuruluş tarihi hâlâ tam anlamıyla aydınlatılamamıştır.” ifadesiyle Kırım Hanlığı’nın kuruluş tarihinin aydınlatılması gerektiğini vurguladı.
GENÇ ARAŞTIRMACILARA ÖNERİLER
Tarihçi Yolsever, gelecek yıllarda Latince ve İtalyanca kaynaklara hâkim genç araştırmacıların, Ceneviz belgelerini derinlemesine inceleyerek Kırım Hanlığı’nın erken tarihine ışık tutabileceklerine dair bir umudu olduğunu aktardı.
Yolsever, “Kırım Tatar tarihine dair her katkının, sadece geçmişi anlamaya değil, aynı zamanda kimliğimizi daha sağlam temellere oturtmaya hizmet ettiğine inanıyorum.” ifadelerini kullanarak tarihe ilgi duyan genç araştırmacıları Türk ve Kırım tarihinin derinliklerine inmeye davet etti.
Tarihçi Yolsever, Kırım Tatarlarının sesini duyuran QHA'ya röportaj için teşekkürlerini sundu.
Kitap, Efe Akademi Yayınları tarafından basılarak satışa sunuldu. Kitabı bu bağlantı aracılığıyla temin edebilirsiniz.