Azerbaycan edebiyatının önemli isimlerinden, şair, akademisyen ve kültür elçisi Mehmed İsmayıl, 19 Ağustos 2025 tarihinde hayatını kaybetti. 86 yaşında vefat eden İsmayıl, yalnızca Azerbaycan’da değil, tüm Türk dünyasında edebî ve entelektüel mirasıyla derin izler bıraktı.
Azerbaycan edebiyatının önde gelen isimlerinden, tanınmış şair Mehmed İsmayıl, 19 Ağustos 2025 tarihinde kalp yetmezliğinden hayatını kaybetti.
İsmayıl, vasiyeti üzerine 20 Ağustos'ta doğduğu köy olan Esrik Cirdahan'da annesinin yanında toprağa verildi.
Eserleri ve hizmetleriyle hem Azerbaycan hem de Türk dünyasında derin izler bırakan İsmayıl, 1939 yılında Tovuz’un Esrik Cirdahan köyünde dünyaya geldi. İlk ve orta eğitimini doğduğu köyde tamamlayan Mehmed İsmayıl, 1957 yılında ortaokulu bitirdi. 1964’te Azerbaycan Devlet Üniversitesinden mezun oldu ve 1975’te Moskova’da SSCB Yazarlar Birliği’ne bağlı Yüksek Edebiyat Kursu’nu tamamladı. 1998 yılında filoloji bilimleri alanında doktora unvanını aldı.
1966 yılında Azerbaycan Devlet Radyo ve Televizyonunda editör olarak başladığı iş hayatında, başeditör ve bölüm başkanı gibi önemli görevler üstlendi. 1968-1971 yılları arasında Azerbaycan televizyonunda hazırlayıp sunduğu "Odlar Diyarı" televizyon programları Sovyet döneminin o zor yıllarında ülkede milli uyanışın ilk habercisi oldu. 1975-1976 yıllarında Edebiyat ve İncesenet gazetesinde muhabir, 1988-1992 yılları arasında ise Gençlik- Molodost dergilerinin genel yayın yönetmenliğini yaptı.
Sinema dünyasıyla da ilişkisi olan İsmayıl, 1976-1980 yılları arasında “Azerbaycanfilm” stüdyosunda Belgesel ve Bilimsel Filmler Birimi’nin başeditörlüğünü yürüttü. Yayınevlerinde de çeşitli yöneticilik görevleri üstlendi ve 1983-1992 yılları arasında “Gençlik Edebiyat Birliği”nin başkanlığını yaparak birçok genç yazarın yetişmesine öncülük etti.
SİYASİ VE TOPLUMSAL KATKILARI
1989-1993 yıllarında Halk Hareketi’nde aktif rol alan İsmayıl, “Demokratik Güçler Birliği”nin eş başkanlığını üstlendi. 1992-1993 yıllarında Azerbaycan Televizyon ve Radyo Yayıncılığı Kurumunun yönetim kurulu başkanlığını yaptı.
Türkiye’de de önemli çalışmalar yapan İsmayıl, 1995-1996 yıllarında TİKA ve Türk Dil Kurumunun ortak yürüttüğü sözlük projesinde uzman olarak görev aldı ve 1996’dan itibaren Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesinde profesörlük yaptı.
EDEBİ ÇALIŞMALARI VE ULUSLARARASI KATKILARI
Henüz 14 yaşında şiir yazmaya başlayan Mehmed İsmayıl, 1970’ten itibaren Azerbaycan Yazarlar Birliği üyesiydi. Avrasya Yazarlar Birliğinin kurucu üyesi, Bogdani Uluslararası Yazarlar Birliğinin başkan yardımcısı ve Uluslararası Sanatçılar ve Gazeteciler Birliğinin Türkiye temsilcisiydi.
Eserleri 50’den fazla dile çevrilen İsmayıl, 2018 yılında Romanya’daki Mihail Eminescu Akademisi tarafından Nobel Edebiyat Ödülü’ne aday gösterildi. Dünya çapında 30’dan fazla ülkede düzenlenen şiir festivalleri ve konferanslarda Azerbaycan ve Türk edebiyatını temsil etti.
ESERLERİ
Mehmed İsmayıl yalnızca kendi eserlerini yayımlamakla kalmadı, aynı zamanda başka yazarların eserlerini Azerbaycan Türkçesine kazandırarak kültürel bir köprü görevi üstlendi. Öne çıkan çevirileri arasında, Hüseyin Nihal Atsız – Bozkurtlar (1993) Molla Penah Vâkif – Yaralı Turna (2002) yer almaktadır.
“Adım”, “Apar Beni”, “Burada Bir Şehir Yatıyor”, “Yatan Manalar”, “Savaş, Zafer” ve “Yeşildi Gözümde Dünyanın Aksi” gibi şiirleri geniş bir okuyucu kitlesi tarafından bilinir. 40’tan fazla kitabı ve 300’ün üzerinde makalesi yayımlandı; 50’den fazla şiiri bestelenerek şarkı haline getirildi.
Ayrıca, şiirleri farklı dillere çevrildi. Örneğin Ukraynalı şair Dmitro Chystiak, Mehmed İsmayıl’ın şiirlerini Ukrayna diline kazandırmak için Çanakkale’de birlikte çalışmıştır. Bu çeviriler, onun bir kültür elçisi olarak da önemli bir rol üstlendiğini göstermektedir.