Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı üyesi 48 ülke, Zaporijjya Nükleer Santrali'nin yalnızca Ukrayna'nın meşru kontrolüne geçtikten sonra yeniden faaliyete geçebileceğini ifade etti. Ayrıca Rusya'nın santraldeki askeri varlığının, nükleer güvenliği tehdit ettiği ve uluslararası ilkelere aykırı olduğu vurgulandı.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansının (UAEA) Yönetim Kurulu toplantısında, 48 üye ülkenin imzaladığı ortak bir bildiri kabul edildi. Bildiride, Rus işgali altındaki Zaporijjya Nükleer Santrali'nin enerji bloklarının yeniden çalıştırılmasının, yalnızca santralin Ukrayna'nın yasal denetimine iade edilmesiyle mümkün olabileceği vurgulandı.
Ukrayna Enerji Bakanlığı tarafından dün yapılan açıklamada, UAEA üyesi olan 48 ülkenin Avrupa’nın en büyük nükleer santrali olan ve 3 yıldır Rus işgali altında bulunan Zaporijjya Nükleer Santrali ile ilgili ortak bildiri hazırladığını bildirdi. UAEA Yönetim kurulu toplantısında okunan bildiride, Rusya'nın Zaporijjya Nükleer Santrali üzerindeki kontrolünün devam ettiği ve bu kapsamda silahlı güçlerin ve askeri teçhizatın hâlâ santralde konuşlu olduğu hatırlatıldı. Bu durumun UAEA Genel Direktörü tarafından silahlı çatışma koşullarında nükleer güvenlik için belirlenen “yedi vazgeçilmez ilkeyi” ihlal ettiği ve santralin korunması için belirlenen beş temel prensibi tehdit ettiği ifade edildi. Ayrıca santralde teknik çöküş yaşandığı ve bu durumun bölgesel düzeyde ciddi nükleer güvenlik riskleri oluşturduğu kaydedildi.
Belgede, Zaporijjya Nükleer Santrali'ndeki tüm reaktörlerin soğuk durdurma (cold shutdown) modunda kalmasının hayati önem taşıdığı belirtilerek, herhangi bir kısa vadeli yeniden başlatma girişiminin hem uluslararası nükleer güvenlik ilkelerine hem de UAEA’nın yaklaşımına aykırı olduğu vurgulandı.
Üye ülkeler, reaktörlerin yeniden devreye alınmasının, santralin Ukrayna'nın yasal kontrolüne geçmesinin ardından ancak detaylı mayın temizliği, kapsamlı bakım ve onarım çalışmaları ile güvenlik denetimlerinin tamamlanması ve Ukrayna nükleer düzenleyicisinin onayıyla mümkün olabileceğini belirtti.
Bununla birlikte tüm UAEA üyesi ülkelere, Ajansın Ukrayna’ya yönelik kapsamlı teknik yardım programına siyasi, mali, teknik ve lojistik destek sağlama çağrısı yapıldı.
UAEA GENEL DİREKTÖRÜ GÜVENLİK TEHDİDİ NEDENİYLE SANTRALİ YENİDEN ÇALIŞTIRILAMAZ
UAEA Genel Direktörü Rafael Mariano Grossi, daha önce yaptığı açıklamada, Rusya-Ukrayna savaşının yarattığı nükleer güvenlik tehditleri nedeniyle Zaporijya Nükleer Santrali'ndeki hiçbir reaktörün yeniden çalıştırılamayacağına dikkat çekmişti.
RUSYA ZAPORİJJYA NÜKLEER SANTRALİNİ YENİDEN FAALİYETE GEÇİRMEYİ PLANLIYOR
Öte yandan uluslararası çevre örgütü Greenpeace, Rusya’nın, Zaporijjya Nükleer Santrali'ne enerji sağlamak amacıyla, işgal altındaki Zaporijjya ve Donetsk bölgelerinde yeni bir yüksek gerilim hattı inşaatına başladığını bildirmişti. Azak Denizi’nin kuzey kıyısı boyunca döşenen bu hatla, Zaporijjya Nükleer Santrali'nin doğrudan Rusya enerji sistemine bağlanmasının ve böylece santralin Moskova kontrolünde yeniden çalıştırılmasının amaçlandığı değerlendiriliyor.
ZAPORİJJYA NÜKLEER SANTRALİ
Zaporijya Nükleer Santrali, Rusya’nın 2022’de başlattığı işgalin ilk aylarında ele geçirilmişti ve o tarihten bu yana birçok kez uluslararası çevrelerce potansiyel bir nükleer felaket riski olarak değerlendirilmişti.
Rusya'nın geniş çaplı işgal saldırısı başlamadan önce Ukrayna'nın toplam elektriğinin yaklaşık yüzde 20'sini karşılayan ve enerjinin Avrupa'ya ihraç edilmesine olanak tanıyan Zaporijjya Nükleer Santrali, şu anda Rus işgali altında ve işgalcilerce bir üs olarak kullanılıyor. Ruslar, Zaporijjya Nükleer Santrali bölgesinden Dnipro Nehri’nin karşı yakasında bulunan Nikopol kentini bombalıyor.