Rus işgali altındaki Zaporijjya Nükleer Santrali’nde üç gündür dış elektrik bağlantısı kesik. Acil jeneratörlerle çalışan tesiste nükleer güvenlik riski büyüyor. Ukraynalı yetkililer ve uzmanlar, Kremlin’in santrali siyasi koz olarak kullandığını ve bilinçli bir kriz yarattığını düşünüyor.
Avrupa’nın en büyük nükleer tesisi olan Zaporijjya Nükleer Santrali, Rus işgali altında üç gündür dış elektrikten yoksun. 23 Eylül Salı günü saat 16.56’da Rus kontrolündeki santrali besleyen son enerji hattının kesilmesiyle birlikte santral, yalnızca acil jeneratörlerle çalıştırılmaya başlandı. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Grossi, durumu “derin endişe verici” olarak nitelendirdi.
Ukraynalı yetkililer ve Batılı uzmanlar, Kremlin’in santrali elinde tutmak için bilinçli olarak bir kriz ürettiğini ve savaş koşullarına rağmen en az bir reaktörü yeniden devreye sokmaya çalıştığını belirtiyor. Greenpeace uzmanları, Rus işgalinin “kritik ve potansiyel olarak felaketle sonuçlanabilecek yeni bir aşamaya” girdiğini vurguluyor.
NÜKLEER GÜVENLİK ALARM VERİYOR
Avrupa regülatörlerinin Fukushima felaketinden sonra yaptığı stres testlerine göre, bir nükleer santral dış güç olmadan en fazla 72 saat çalışabilir. Zaporijjya’daki kesinti bu sınırı aşmak üzere. UAEA’ya göre sahada 18 jeneratörden yalnızca 7’si aktif durumda. Eğer bu sistemler de çökerse, reaktörlerdeki nükleer yakıt haftalar içinde kontrolsüz biçimde ısınarak erime riski taşıyor.
Greenpeace’in uydu görüntülerine dayalı analizine göre, Rusya işgal altındaki Mariupol’dan santrale uzanan 200 kilometrelik yeni bir enerji hattı inşa etti. Ancak bu hattın santrale bağlanıp bağlanmadığı henüz net değil. Rusya ayrıca yaz aylarında santral sahasında bir kanal üzerine baraj kurarak daha küçük ve kontrol edilebilir bir su kaynağı oluşturdu. Bu adım, reaktörlerden birini yeniden çalıştırma planının parçası olarak görülüyor.
KREMLİN’İN HESABI: “KURTARICI” ROLÜ OYNAMAK
Ukrayna hükûmeti yetkilileri, Rusya’nın krizi kendi yarattığını ve ardından çözüm sunarak “kurtarıcı” gibi görünmeye çalıştığını belirtiyor. Rusya’nın atadığı santral direktörü Yuriy Çerniçuk, geçen hafta yaptığı açıklamada santralin Rus enerji ağına entegrasyonunun “son aşamasında” olduğunu söyledi. Ancak savaş koşullarında bir nükleer reaktörün yeniden başlatılması dünya tarihinde eşi görülmemiş bir adım olur.
Greenpeace Ukrayna’dan nükleer uzmanı Şaun Burnie, UAEA Başkanı Grossi’ye çağrıda bulunarak Rusya’nın reaktör başlatma planlarını derhal durdurması gerektiğini ve nükleer güvenlik krizinin tek sorumlusunun Kremlin olduğunu açıkça ilan etmesini istedi.
PUTİN VE GROSSİ GÖRÜŞMESİNDE ZAPORİJJYA KONUSU GEÇMEDİ
Grossi ile Putin arasında Perşembe günü gerçekleşen görüşmede Zaporijjya konusuna kamuya açık açıklamalarda değinilmedi. Putin, “Çalışmalarınızı desteklemek için elimizden geleni yapacağız” derken, Grossi görüşmeyi “zamanlaması doğru ve önemli” olarak tanımladı.