Rusya tarafından işgal edilen Kırım’ın sözde Yüksek Mahkemesi’nde bugün, 17 Mart tarihinde, sözde Kırım Savcılığı’nın Kırım Tatar Milli Meclisi’nin aşırıcı (radikal) örgüt olarak kabul edilmesi ve Rusya Federasyonu’nda faaliyetlerinin yasaklanması ile ilgili dilekçesinin incelendiği duruşma düzenlendi.

Kırım Tatar Milli Meclisi’nin aşırıcı örgüt olarak kabul edilmesi ve Rusya Federasyonu’nda faaliyetlerinin yasaklanması ile ilgili dilekçesinin incelendiği duruşma  7 Nisan saat 9.30’a ertelendi.

Avukat Cemil Temişev işgalcilerin Kırım Tatar Milli Meclisi'ne karşı kurgulanmış davasının ayrıntılarını paylaştı.

Haberin devamında Temişev’in açıklamasını doğrudan aktarıyoruz:

  - Davanın açılmasına sebep olan dilekçeyi ve ona ilişkilendirilen belgeleri inceledikten sonra şunu belirtmek isterim:  Kırım Savcısının talepleri yasadışı, belirtilen kanılar  teyit edilmiş ve kanıtlanmış değil, davacının vardığı sonuçlar ise gerçeklerle uyuşmamaktadır.  

Kırım Savcısının dava dilekçesi aşağıdaki nedenlerden dolayı kabul edilemez:  

1. Meclis, Kırım Tatar Halkının temsil organı olarak sivil toplum kuruluşu olarak nitelendirilemez.

KTMM yönetmenliği uyarınca Kırım Tatar Halkının Meclisi Kurultay (26.06.1991 tarihinde yeniden kurulan Kırım Tatar halkının en yüksek ve tam yetkili temsili organ, ulusal kongre ) tarafından ve delegelerinden seçilen Kırım Tatar Halkının tek yetkili temsil ve icra organıdır.

Kurultay’ın seçime ilişkin yönetmenliğine göre, Kurultay delegeleri Ukrayna vatandaşları olan Kırım Tatarları ve onların reşit olan aile üyelerince evrensel, eşit doğrudan seçim esasına göre gizli oylama ile seçilmektedirler. Kırım Tatar Kurultayı’nın Merkez Seçim Komisyonu'nun 19.06.2013 tarihinde yayınladığı bilgiye göre,  VI. Dönem Kurultay delegelerinin seçimlerine 90 bin 850 kişi katıldı (http://qtmm.org/…/3054-глава-цик-заир-смедляев-рассказал-о-…). Dolayısıyla KTMM seçim yoluyla oluşturuluyor: önce Kurultay delegeleri seçiliyor, sonra ayrı bir oylama ile Kurultay delegeleri arasından Meclis Başkanı seçiliyor, daha sonra ise Meclis’in kalan 32 üyesi.

Uluslararası hukuk belgelerinde de, özellikle, Uluslararası Çalışma Örgütü’nün Genel Konferansının 76. oturumunda 27 Haziran 1989 tarihinde kabul edilen Bağımsız ülkelerde Yerli ve Kabile Halkları ile ilgili 169 sayılı ILO Sözleşmesi’nde yerel halkların kendi geleneklerini ve temsil kurumlarını koruma hakkı öngörülüyor ve bu değerler ve kurumların dokunulmazlığına saygı duyulması gerektiğini kaydediliyor (Sözleşmenin 1.,2.,4.,5.maddeleri).

Aynı haklar 13 Eylül 2007 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilen 61/295 sayılı Yerli Halkların Hakları Bildirgesinde öngörülüyor. BM Bildirgesinin 5.maddesi uyarınca "yerli halklar kendi özel siyasi, ekonomik, hukuki, sosyal ve kültürel enstitülerini koruma ve kuvvetlendirme haklarına sahipler, aynı zamanda istedikleri takdirde devletin siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel hayatına tam olarak katılabilirler’’.

BM Bildirgesinin 20. Maddesi uyarınca "yerli halklar  kendi siyasi, ekonomik ve sosyal enstitülerini koruma ve geliştirme, geçim ve gelişimini sağlayacak araçları özgürce kullanma, serbestçe geleneksel ve diğer ekonomik faaliyetlerde bulunma haklarına sahipler’’.

6. Dönem Kırım Tatar Milli Kurultayı'nın faaliyetleri, Kasım 1917 yılında I. Kurultayı seçen Kırım'ın köklü halkı Kırım’ın Tatarlarının milli özyönetim geleneğinin bir devamıdır.  Kurultay delegeleri Kırım  Halk Cumhuryeti’nin kuruluşunu ilan ettiler, anayasasını ve devlet sembollerini kararlaştırarak Kurultay’ı Parlamento olarak ilan ettiler.

BM Bildirgesinin 18. Maddesi uyarınca "yerli halklar kendi prosedürleriyle kendilerince seçilen temsilciler aracılığıyla haklarını etkileyecek kararlara katılma, ayrıca kendi icra kurumlarını koruma ve geliştirme hakkına sahipler’’.

Ayrıca, BM Bildirgesinin 33. Maddesi 2. Fıkrası uyarınca "yerli halklar kendi prosedürleriyle kendi kurumlarının yapılarını ve üyeliklerini özgürce belirleyebilirler’’. Kırım Tatar Halkının tarihi geleneklerine göre, 26 Haziran 1991 tarihinde, sürgün edilen Kırım'ın köklü halkının tarihi vatanına kitleler halinde geri dönüş süreci çerçevesinde, Akmescit’te ikinci Kırım Tatar Halkı Kurultayı düzenlendi. Kırım Tatar Halkının II. Kurultayı sırasında, kurultay delegeleri, tüm halkın çıkarlarını temsil edecek ve birleştirecek kurumların olmaması gözönünde bulundurarak, Kurultay belgelerinde (28.06.1991 tarihli Kırım Tatar Halkının Milli Egemenlik Bildirgesi) yansıtılan halkın iradesine uygun olarak hareket edecek Kırım Tatar Halkının üst düzey tam yetkili organı olan Meclis’in oluşturulduğunu ilan ettiler.

Yukarıda belirtilenlere dayanarak, Kırım Tatar Milli Meclisi bir sivil toplum kuruluşu değildir. Rusya Federasyonu'nun yürürlükteki mevzuatı Kırım Tatar Meclisi örneğinde bir kuruluşu öngörmüyor.

19 Mayıs 1995 tarihli  82-ФЗ sayılı "Kamu Kuruluşları Hakkında’’ federal kanunu, kuruluş süreci Kırım Tatar halkının milli özyönetim organlarının ( Kurultay, Meclis) kuruluş sürecinden farklı olan teşkilatları (sivil toplum kuruluşu, sivil toplum hareketi, kamu vakfı, kamu kurum, siyasi parti) kapsamaktadır.

82-ФЗ sayılı Federal Kanunun  7’inci ve 8’inci maddeleri uyarınca üyeliğe dayanan tek kuruluş  - sivil toplum kuruluşudur. Ancak Meclis, sivil toplum kuruluşu özelliklerini taşımıyor ve  82-ФЗ sayılı federal kanunda öngörülen düzene göre kurulmamıştır.

Aynı zamanda 82-ФЗ sayılı federal kanunun 6. Maddesi uyarınca ‘’sivil toplum kuruluşu kurucuları, gerçek ve tüzel kişilerdir, kuruluşun, kongre veya konferansta tüzük ve denetim organlarını belirleyen kişilerdir’’. Gerçek ve tüzel kişiler olan sivil toplum kuruluşu kurucuları, eşit hak ve sorumluluklara sahipler. 82-ФЗ sayılı federal kanunun 18. Maddesinde  "sivil toplum kuruluşları kurucuların kendi girişimiyle oluşturulabilir, bireyler kendi özgür iradesiyle ortak hedeflere ulaşmak amacıyla ve en az 3 kişi olması şartıyla sivil toplum kuruluşu kurabilirler’’ denmektedir.

Kırım Tatarlarının milli özyönetim organları (Kurultay ve Meclis) ise seçim hakkının uygulanması sonucunda oluşturulmaktadılar.

Dolayısıyla KTMM’nin oluşum prosedürleri, kurucu kongresinin sivil toplum kuruluşu üyelerinden oluştuğunu öngören 82-ФЗ sayılı federal kanunun 6.maddesi kapsamında değildir çünkü Meclis’i oluşturan Kurultay’da Meclis üyeleri yer almıyor.   

Böylece, Kırım Tatar Milli Meclisi, şahsi üyeliğe dayanan ve üyeleri Meclis üyelerince değil, Kırım Tatar Halkı Kurultayı tarfından seçilen temsil organıdır. Dolayısıyla Meclis, kuruluşu ve faaliyetleri 82-ФЗ sayılı federal kanunca belirlenen sivil toplum kuruluşu değildir.

Sonuç olarak Meclis’in statüsü ve faaliyetleri, mevcut mevzuatta şekli belirtilmediğinden, uluslararası hukuk temeline dayanarak ( BM Yerli Halkların Hakları Bildirgesi) değerlendirilmeli.

Ancak öte yandan Rusya Federasyonu, BM Yerli Halkların Hakları Bildirgesi oylamasına katılmak istememişti. "Yerli Halklar Dünya Konferansı" başlıklı BM Genel Kurulun 22 Eylül 2014 tarihinde düzenlediği 69. Oturumunda onaylanan ve Rusya Federasyonu'nun da desteklediği Bildirgenin 20. Maddesi uyarınca üye devlet başkanları, bakanları ve ülke temsilcileri BM Yerli Halkların Hakları Bildirgesinde belirtilen sorumlulukları, yani bahsedilen yerli halkların temsili kuruluşları aracılığıyla işbirliği içinde olmaları gerektiğini ve yerli halkların toprak ve kaynaklarını etkileyen projelerde bu kuruluşlardan onay almaları gerektiğini kabul ediyorlar".

Özet olarak; Kırım Tatar Milli Meclisi, Kırım Tatar Halkının temsil organı olarak sivil toplum kuruluşu değildir, dolayısıyla davalı değildir.