Kırım Tatarları, işgal şartlarında ana dillerini korumak için çaba sarf ediyor

Kırım Tatar dili bugün Rus işgalci yönetimince baskı ve yasaklar ile mücadele ediyor ve yok olma tehlikesi altında olan diller kategorisinde yer alıyor. Rusya Federasyonu, Kırım’ı işgal ettikten sonra Kırım’da faaliyet gösteren Kırım Tatar milli okullarının, "milli" statüsünü ortadan kaldırdı. Okullarda Kırım Tatar dili seçmeli bir ders olarak okutulmaya başlandı. İşgalci yönetimin baskılarına rağmen, Kırım Tatarları kendi çabalarıyla ana dillerini korumak ve geliştirmek adına çeşitli faaliyetlerde bulunuyorlar. Bunlardan biri Kırım’da 2016 yılında kurulan Qaradeniz Production şirketi. Qaradeniz Production tarafından hayata geçirilen “Crimean Tatars” medya platformu, Kırım Tatar dilini korumak ve geliştirmek amacıyla Kırım Tatarca çeşitli içerikler hazırlıyor. Şirketin Genel Müdürü Elzara İslamova ve Müdür Yardımcısı Lilya Bucurova, Kırım Tatar dili konusunda hazırladıkları yeni “Ana Dili” isimli eğitim projesini Kırım Haber Ajansına anlattı.

Türk dil ailesinin Oğuz ve Kıpçak özelliklerini bünyesinde barındıran ve bu özelliği ile geniş bir coğrafyaya yayılmış Türk dünyasının ortak dili olabilme niteliğini taşıyan Kırım Tatar dili, maalesef ki bugün UNESCO tarafından “yok olma tehlikesi altındaki diller” listesinde yer alıyor. 1980’lerin sonunda sürgünden anavatan Kırım’a döndükten sonra Kırım Tatarları, kültürlerini ve dillerini korumak için büyük çaba sarf etti. Yarımadada, Kırım Tatar milli okulları açıldı, okullarda Kırım Tatar sınıfları oluşturuldu, ilk Kırım Tatar televizyon kanalı ATR kuruldu. Ancak Rusya, Kırım’ı işgal ettikten sonra Kırım Tatar milli okulların milli okul statüsünü ellerinden aldı, Kırım Tatar televizyon kanalı ATR’yi yasakladı. Kırım Tatar dili okullarda seçmeli ders olarak okutulmaya başladı. İşgalcilerin idaresindeki okul yönetimleri, ailelerin çocuklarına Kırım Tatar dili eğitimi talep etmesini engellemeye ve bu karardan vazgeçirmeye çalışıyor.

QARADENİZ PRODUCTİON, KIRIM TATAR DİLİNİ YAYGINLAŞTIRMAK İÇİN BİR DİZİ PROJE HAZIRLANDI

İşgalci yönetim Kırım Tatar televizyon kanalı ATR kapattıktan sonra kanalda çalışan gazetecilerin bir kısmı Kıyiv’e taşındı ve çalışmalarını oradan sürdürdü. İşgal altındaki Kırım’da kalan gazeteciler ise, Kırım Tatar iş insanların verdiği destekle Nisan 2016’da Qaradeniz Production projesini başlattı. Başta “Crimean Tatars” medya platformu olmak üzere Qaradeniz Production, işgal şartlarında Kırım Tatar kültürünü, dilini korumak ve geliştirmek amacıyla bir dizi proje hayata geçiriyor. Kırım Tatarca içerik hazırlayan Qaradeniz Production’un yaptığı çalışmalar arasında şunlar yer alıyor: Kırım Tatarca çekilen ilk masal filmi Hıdır Dede, ilk Kırım Tatar komedi dizisi Şamatalı Koranta, İsmail Bey Gaspralı’nın 170. doğum yıl dönümü dolayısıyla çekilen Tercüman isimli belgesel ayrıca 2019 yılından beri yarımadada gerçekleştirilen Kırım Tatar Kitap Fuarı, Dingilday isimli çocuk Youtube kanalı. Bunlar dışında çocuklara ve yetişkinlere yönelik Kırım Tatarca birçok farklı içerik hazırlanıyor.

LİLYA BUCUROVA: SİYASETİ FAALİYETLERİMİZİN DIŞINDA TUTUYORUZ AMA...

Günümüz işgal şartlarında Kırım’da gazetecilik olarak adlandırılan şeyin yönetime hizmet eden bir yapı olduğunu kaydeden Kırım Tatar şair ve gazeteci, Qaradeniz Production Genel Müdür Yardımcısı Lilya Bucurova, Kırım’da faaliyet gösterebilmek için çalışmalarında siyasi konuların tamamen dışında durmak zorunda kaldıklarını ama yaptıkları çalışmaların aslında en büyük “siyaset” olduğunu vurguladı. Bucurova, “Belki şu an biraz geri çekilme, bir su kaynağı gibi gizlenme ve güç toplama zamanıdır. Günümüz şartlarında en büyük görevimiz milli kimliğimizi korumak, milli onurumuzu korumak. Çalışmak ve yaşamak zorunda kaldığımız şartları biz biliyoruz. Bu yüzden büyüklerimiz sürgünde kimliklerini korumayı başardığı gibi biz de vatanımızda oluşan şartlarda kimliğimizi korumak zorundayız. Kimliğimizi korumak bu ilk önce kültürümüzü, örf ve adetlerimizi, dilimizi korumak demektir. Bu yüzden tüm çabalarımızı buna yönlendirme kararı aldık.” şeklinde konuştu.

YETİŞKİNLERE SIFIRDAN ANA DİLİ ÖĞRETEN PROGRAM

Qaradeniz Production stüdyosunun Kırım Tatar dilinin geliştirilmesi için hazırladıkları içeriklerden biri de Crimean Tatars youtube kanalında yayımlanan “Ana Tili (Ana Dili)” programı. Bu eğitici program Kırım Tatar dilini hiç bilmeyen insanlara yönelik. Konu ile ilgili Kırım Haber Ajansına açıklamalarda bulunan Lilya Bucurova, “Ana Tili projesi üzerinde Ekim 2021’de çalışmaya başladık. Eğitici bir projeye hazır olduğumuzu anladığımızda hiç dil bilmeyen insanlara yönelik bir proje hazırlama kararı aldık. Herkes ‘Ana dilimizi korumamız gerek’ diye konuşuyor ama daha ileri gidilmiyor. Üzerinde çalışmaya başladığımız bu eğitim projesi çok zor bir işti. Çünkü ders kitabı hazırlamak başka, görsel içerik hazırlamak bambaşka bir şey. Program yayımlanmaya başladığında çok güzel geri dönüşler aldık. Herkes çok beğendi. Programın iki ana karakteri var; dil bilen genç kız ve dil bilmeyen genç erkek. İlk bölümlerden itibaren Kırım Tatar dili sıfırdan öğretilmeye başlıyor. Hazırladığımız bu proje daha çok dili hiç bilmeyen genç ve yetişkinlere yönelik.” ifadelerini kullandı.

"Ana Tili" programının kayıtlarının tamamını bu bağlantıya tıklayarak seyredebilirsiniz.

https://www.youtube.com/watch?v=JO9kqIc9rTE&list=PLTAybvdvrtB7fbJd2Edn8gu6o4OMIGBNW "KIRIM TATARLARI KİMLİKLERİNİ KORUMAYA ÇALIŞIYOR..."

Ayrıca, Kırım’daki Kırım Tatar dilinin durumunu değerlendiren Qaradeniz Production Genel Müdürü Elzara İslamova, “Kırım Tatarları kimliklerini korumaya çalışıyor. Siyasi durum nedeniyle daha çok birlik olduk. Ancak dil durumu kötü. Daha önce de çok iyi değildi ama ATR Kırım Tatarca yayın yapmaya başladığı zaman bir hareketlilik olmuştu. Dil öğrenmek için kurslar açılmaya başlamıştı. Kırım Tatarca konuşmak moda olmuştu. Ebeveynler daha da aktifleşmişti. Yüzde yüz Kırım Tatarca yayın yapan Lale çocuk kanalı vardı. Çocuklar izleyerek öğreniyordu. Tüm bunlar durumu olumlu şekilde etkiliyordu.” dedi.

"ANA DİLİ PROGRAMINI İZLEYEREK DİL ÖĞRENEN İNSANLAR, BİRİNCİ SEVİYENİN SONUNDA BİRÇOK FARKLI KONUDA KIRIM TATARCA SOHBET EDEBİLECEKLER"

Kırım Tatar dilinin yaygınlaştırılması için bir dizi proje hazırladıklarını, dünyanın farklı yerlerinde Kırım Tatarca hazırlanan içerikleri tanıtmaya çalıştıklarını belirten İslamova, “En son Ana Dili projesini başlattık. Çoğu insan neden evinizde ana dilinde konuşmuyorsunuz diye soruyor. Ama bir insan dili bilmiyorsa, konuşamıyorsa çocuğuyla nasıl konuşsun? Küçükken basit cümlelerle konuşabilirsin ama büyüdükçe bu bilgiler yetersiz kalıyor. İnsanlara dil öğrenmek için bir kaynak vermek gerekiyor. Ana Dili programı hazırlamaya başladığımızda önümüze kaynak yetersizliği sorunu çıktı. Programı hazırlarken çok zorlandık. İlgi çekici, modern, faydalı bir şey hazırlamamız gerekiyor. Küçük çocuklara yönelik veya Kırım Tatarca dilini üniversite seviyesinde öğrenmek isteyen insanlara göre farklı materyaller var. Ama yetişkinlere sıfırdan Kırım Tatarca öğretme konusunda eğitici materyaller maalesef yok. Şu an bu sorunu çözmeye çalışıyoruz. Yetişkin insanlara sıfırdan dil öğreten Ana Dili projemiz her bir bölümü 10 dakika sürüyor. 10 dakikalık bir ders boyunca yeni 10 kelime ve temel gramer kuralları öğretiliyor. Ana Dili projesi izleyerek dili öğrenen insanlar birinci seviyenin sonunda bir dizi farklı konuda Kırım Tatarca konuşabilecekler” diye anlattı.

İslamova, Kırım Tatar halkının, sürgünde kimliğini nasıl korumayı başardıysa günümüz bu zor şartlarında da korumayı başaracağından emin olduğunu ve bunun için gereken çabayı sarf edeceklerini vurguladı.