Kırım Haber Ajansı (QHA), bugün, 21 Şubat’ta kaydedilen Dünya Anadil Günü münasebetiyle Kırım Tatar dilinin gelişme tarihi ve özellikleri ile ilgili ilginç bilgileri topladı.
Haber Giriş Tarihi: 21.02.2017 16:09
Haber Güncellenme Tarihi: 21.02.2017 16:12
Kaynak: Haber Merkezi
https://www.qha.com.tr/
Çağdaş Kırım Tatarcasının tarihi 19. yüzyılın sonlarına dek uzanıyor ve ünlü eğitimci İsmail Bey Gaspıralı’nın faaliyetleriyle yakından ilgisi bulunuyor.
Hangi dil ailesine bağlı olduğuna dair tartışmaların günümüzde kadar devam ettiği Kırım Tatar dili hakkında ne biliyoruz?
- Her Kırım Tatar alt etnik grubunun (Nogaylar, Tatlar ve Yalıboylular) Nogay (çöl), Tat (Bahçesaray) ve Yalıboyu olmak üzere kendi ağızları var. Geleneksel Kırım Tatarcası, Türkçe'nin Kıpçak kolunun Kıpçak-Kuman alt grubuna ait. Edebi Kırım Tatarcasının dayandığı Bahçesaray ağzı, Kıpçak ve Oğuz kolları arasında olduğundan çoğunlukla bu tür bir sınıflandırma yapabilmek her zaman mümkün olmuyor.
-İsmail Bey Gaspıralı dönemi Kırım Tatar edebi dili, çağdaş edebi dilden farklı olarak Yalıboyu ağızına dayanıyordu.
- Türkiye’de Kırım Tatar diasporasının çoğu çöl ağzında konuyor. Yaklaşık 25 bin Kırım Tatar dili taşıyıcısının ikamet ettiği Bulgaristan ve Romanya’da Balkan-Kırım Tatarcası olarak sınıflandırılan ağızlar yaygın.
- Kırım Hanlığı döneminde Kırım Tatarlarının edebi dili önce Altın Ordu’dan miras kalan Kıpçak Türkçesi'ydi, daha sonra Osmanlı Türkçesi edebi dil oldu.
- “Büyük Rus halkının kültürüne yakınlık şartlarını sağlamaması" nedeniyle 1939 yılında Kırım Tatar dilinin yazısı Kiril alfabesine çevrildi. Bununla birlikte Kırım’ın Almanlar tarafından işgal edildiği dönemde yerel sakinler ile irtibat için hem Latin hem Arap alfabeleri kullanılıyordu.
-Kırım Tatarcasının yazılmasında 1929 yılına kadar Arap, 1929-1938 yıllarında Latin, 1939 yılından sonra Kiril alfabesi kullanılıyordu.
- Kırım Tatar dilinde hem isim hem zamirler için “cinslik” kategorisi yoktur.
- Ukrayna’nın “Devlet Dil Politikasının Temellerine İle İlgili” kanunu ve Novoalekseyevka şurasının 19 Nisan 2013 tarihli kararıyla Kırım Tatarca, Ukrayna’nın Herson ili Geniçesk ilçesi Novoalekseyevka kasabasında bölgesel dil olarak kabul edildi.
- Kırım Tatarca kelimesinin Rusça yazılışı günümüze kadar birçok tartışmalara neden oluyor. Rus dilbilimi kurallarına göre Kırım Tatarca (krımskotatarskiy/крымскотатарский) kelimesinin bitişik yazışması gerekiyor, ancak Rusya’da bu kelime kısa çizgi ile yazılıyor (крымско-татарский). Rusçada, zor bir kelimenin arasına “ve” bağlacı konabiliyorsa, kelimenin kısa çizgi ile yazılması gerektiği şeklinde bir kural var. Böylece Ruslar kasten Kırım ve Kırım Tatarlarını birbirinden ayırmaya çalışıyor. Ukrayna’da Kırım Tatarca kelimesi bitişik olarak yazılıyor.
Bilindiği gibi Dünya Anadili Günü, dil çeşitliliğinin ve farklı dillerde eğitimin desteklenmesi, kaybolma tehlikesi altındaki dillerin gelişiminin sağlanması amacıyla UNESCO Genel Konferansının 30. Toplantısının girişimiyle 2000 yılından itibaren kutlanıyor. Uzmanlara göre eğer bir toplumda çocukların yüzde 30’undan daha azı ana dilini öğreniyorsa bu dil kaybolma tehlikesi altında kabul ediliyor.
Kırım Tatar dili de, çeşitli derecelerde kaybolma tehlikesi altında olan toplam 2 bin 465 dilin bulunduğu UNESCO’nun Kaybolma Tehlikesi Altındaki Dünya Dilleri Listesi’nde yer alıyor.
Sizlere daha iyi hizmet sunabilmek adına sitemizde çerez konumlandırmaktayız. Kişisel verileriniz, KVKK ve GDPR
kapsamında toplanıp işlenir. Sitemizi kullanarak, çerezleri kullanmamızı kabul etmiş olacaksınız.
En son gelişmelerden anında haberdar olmak için 'İZİN VER' butonuna tıklayınız.
Web.tv
Kırım Tatar dili hakkında ilginç bilgiler
Kırım Haber Ajansı (QHA), bugün, 21 Şubat’ta kaydedilen Dünya Anadil Günü münasebetiyle Kırım Tatar dilinin gelişme tarihi ve özellikleri ile ilgili ilginç bilgileri topladı.
Çağdaş Kırım Tatarcasının tarihi 19. yüzyılın sonlarına dek uzanıyor ve ünlü eğitimci İsmail Bey Gaspıralı’nın faaliyetleriyle yakından ilgisi bulunuyor.
Hangi dil ailesine bağlı olduğuna dair tartışmaların günümüzde kadar devam ettiği Kırım Tatar dili hakkında ne biliyoruz?
- Her Kırım Tatar alt etnik grubunun (Nogaylar, Tatlar ve Yalıboylular) Nogay (çöl), Tat (Bahçesaray) ve Yalıboyu olmak üzere kendi ağızları var. Geleneksel Kırım Tatarcası, Türkçe'nin Kıpçak kolunun Kıpçak-Kuman alt grubuna ait. Edebi Kırım Tatarcasının dayandığı Bahçesaray ağzı, Kıpçak ve Oğuz kolları arasında olduğundan çoğunlukla bu tür bir sınıflandırma yapabilmek her zaman mümkün olmuyor.
-İsmail Bey Gaspıralı dönemi Kırım Tatar edebi dili, çağdaş edebi dilden farklı olarak Yalıboyu ağızına dayanıyordu.
- Türkiye’de Kırım Tatar diasporasının çoğu çöl ağzında konuyor. Yaklaşık 25 bin Kırım Tatar dili taşıyıcısının ikamet ettiği Bulgaristan ve Romanya’da Balkan-Kırım Tatarcası olarak sınıflandırılan ağızlar yaygın.
- Kırım Hanlığı döneminde Kırım Tatarlarının edebi dili önce Altın Ordu’dan miras kalan Kıpçak Türkçesi'ydi, daha sonra Osmanlı Türkçesi edebi dil oldu.
- “Büyük Rus halkının kültürüne yakınlık şartlarını sağlamaması" nedeniyle 1939 yılında Kırım Tatar dilinin yazısı Kiril alfabesine çevrildi. Bununla birlikte Kırım’ın Almanlar tarafından işgal edildiği dönemde yerel sakinler ile irtibat için hem Latin hem Arap alfabeleri kullanılıyordu.
-Kırım Tatarcasının yazılmasında 1929 yılına kadar Arap, 1929-1938 yıllarında Latin, 1939 yılından sonra Kiril alfabesi kullanılıyordu.
- Kırım Tatar dilinde hem isim hem zamirler için “cinslik” kategorisi yoktur.
- Ukrayna’nın “Devlet Dil Politikasının Temellerine İle İlgili” kanunu ve Novoalekseyevka şurasının 19 Nisan 2013 tarihli kararıyla Kırım Tatarca, Ukrayna’nın Herson ili Geniçesk ilçesi Novoalekseyevka kasabasında bölgesel dil olarak kabul edildi.
- Kırım Tatarca kelimesinin Rusça yazılışı günümüze kadar birçok tartışmalara neden oluyor. Rus dilbilimi kurallarına göre Kırım Tatarca (krımskotatarskiy/крымскотатарский) kelimesinin bitişik yazışması gerekiyor, ancak Rusya’da bu kelime kısa çizgi ile yazılıyor (крымско-татарский). Rusçada, zor bir kelimenin arasına “ve” bağlacı konabiliyorsa, kelimenin kısa çizgi ile yazılması gerektiği şeklinde bir kural var. Böylece Ruslar kasten Kırım ve Kırım Tatarlarını birbirinden ayırmaya çalışıyor. Ukrayna’da Kırım Tatarca kelimesi bitişik olarak yazılıyor.
Bilindiği gibi Dünya Anadili Günü, dil çeşitliliğinin ve farklı dillerde eğitimin desteklenmesi, kaybolma tehlikesi altındaki dillerin gelişiminin sağlanması amacıyla UNESCO Genel Konferansının 30. Toplantısının girişimiyle 2000 yılından itibaren kutlanıyor. Uzmanlara göre eğer bir toplumda çocukların yüzde 30’undan daha azı ana dilini öğreniyorsa bu dil kaybolma tehlikesi altında kabul ediliyor.
Kırım Tatar dili de, çeşitli derecelerde kaybolma tehlikesi altında olan toplam 2 bin 465 dilin bulunduğu UNESCO’nun Kaybolma Tehlikesi Altındaki Dünya Dilleri Listesi’nde yer alıyor.
EN ÇOK OKUNANLAR