Birleşmiş Milletler’den Sürgünün yıl dönümü açıklaması

BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Sözcüsü Rupert Colwill, Kırım Tatar soykırımının 72. yıl dönümü dolayısıyla bir açıklama yayınladı.

ohchr.org sitesinde 17 Mayıs tarihinde yayınlanan bildiride, Kırım Tatar halkının büyük bir kısmının vatanlarına dönmüş olmasına rağmen, “söz konusu etnik azınlığın Kırım Özerk Cumhuriyeti’ndeki durumunun eskisi gibi endişe verici” olduğu kaydedildi.

Bildirinin tam metni şu şekilde:

18 Mayıs günü 200 bin Kırım Tatarının 1944 yılında 2. Dünya Savaşı sırasında sürgün edilişinin yıl dönümü kaydedilecek. Birçoğu evine dönebilmiş olmasına rağmen söz konusu etnik azınlığın Kırım Özerk Cumhuriyeti’ndeki durumu eskisi gibi endişe uyandırıyor.

Son iki yıl boyunca Kırım Tatarlarına yönelik takibatın arttığını tespit ettik.

Kırım Tatar toplumunun temsil organı olan Kırım Tatar Milli Meclisi üyeleri ve yandaşları tehdit, saldırı ve şüpheli suçlamalarla tutuklamalara maruz kalıyorlar.

Kırım’ın sözde “yüksek mahkemesinin” 26 Nisan tarihinde Meclisin faaliyetlerini yasaklamasından endişe duyuyor ve Meclisin aşırı örgüt olarak kabul edilmesi nedeniyle Kırım Tatarlarının daha çok insan hakları ihlalleri ve toplu cezalandırmaya maruz kalmasından korkuyoruz.

Nisan 2014 tarihinden beri Kırım Tatarları keyfi aramalar, kitap müsadereleri ve tutuklamalara maruz kalıyorlar. Kötü muamele iddialarına ise Kırım’ın de facto yönetimi kayıtsız kalıyor. Bu yılın 1 Nisan tarihinde büyük kısmını Kırım Tatarlarının oluşturduğu 35 erkek, gerekli prosedür uygulanmaksızın gözaltına alındı. Simferopol’de (Akmescit) aşırıcılıkla mücadele şubesine götürülen erkekler, 4 saat boyunca sorgulandıktan, fotoğrafları çekildikten, parmak izleri alınıp zorla DNA testi yapıldıktan sonra serbest bırakıldılar.

Geçen sene ise yönetim bir dizi Kırım Tatar basın kuruluşunu kapattı, geçen hafta ise “Özgür Avrupa” radyosunun web sayfasını bloke etti.

18 Nisan günü “polis” Krasnokamenka’da (Kızıltaş) iki Kırım Tatarını, 12 Mayıs günü ise Bahçesaray’da 4 Kırım Tatarını tutukladı. Onlar, Rusya’da yasaklanan bir aşırı örgütte yer almakla suçlandılar. Günümüzde çoğunu Kırım Tatarlarının oluşturduğu 14 kişi Kırım’da tutuklu bulunuyor ve mahkeme bekliyor. Dört kişi 2015 yılında, 10 kişi de 2016 yılında tutuklandı.

Bunun yanı sıra barışçı bir protestoya çıktığı sırada Mart 2014’te askeri üniformalı kişiler tarafından öldürülen Kırım Tatar aktivist Reşat Ametov cinayetinin araştırılmasında da hiçbir ilerleme kaydedildiğini görmüyoruz.  

Kırım üzerinde fiili olarak kontrolü sağlayan Rusya Federasyonu’na azınlık ve köklü halkların haklarının sağlandığından, ihlal edilmediğinden ve takibata uğramadıklarından emin olması gerektiğini hatırlatıyoruz. Ayrıca yönetimi Meclis'in faaliyetine getirilen yasağı derhal kaldırmaya, ifade, enformasyon, barışçıl toplantı ve din özgürlüğü prensiplerine uymaya çağırıyoruz.

Kırım Tatarları, Stalin’in gizli polis (NKVD) başkanı Lavrentiy Beriya’nın yönetimi altında Sovyetler Birliği’nin batı kısmından Orta Asya ve Sibirya’ya toplu sürgüne maruz kalan sekiz etnik halktan biridir. 18 Mayıs 1944 tarihinden başlayarak 200 bin Kırım Tatarı trenlere doldurularak Özbekistan’a gönderildi. Bilgilere göre, binlerce kişi yolda hayatını kaybetti.

Onlar, Ukrayna ile Özbekistan arasında 1999 yılında bir sözleşme imzalandıktan sonra vatana dönme izni verilen sürgün edilen son halklardan biri oldu. Ulusal mevzuata getirilen değişiklikler, onların yasal şekilde anavatana dönmelerini ve vatansız kalmamalarını sağladı. Kırım Tatarlarının geri dönüş ve yeniden entegre süreci Birleşmiş Milletler’in önemli siyasi, hukuki ve pratik desteğini aldı. 240 ila 250 bin arası Kırım Tatarı vatana döndü ve Ukrayna vatandaşlığı aldı.

Kırım Tatar Milli Meclisi 1991 yılında kuruldu ve Ukrayna’nın Mayıs 1999 tarihli kararıyla hukuki olarak tanındı.

Kırım Özerk Cumhuriyeti’nin statüsü Birleşmiş Milletler Genel Asamblesi 68/262 nolu bildirisi uyarınca belirlenmiş durumdadır.