Kırım Tatar dilinin problemleri İstanbul'da anlatıldı

Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği İstanbul Şubesinde Kırım'da Kırım Tatarlarının Anadili ve eğitim sorunları anlatıldı.

internethavadis.com sitesinin verdiği habere göre, derneğin geleneksel hale gelen cuma konferanslarında 14 Aralık 201 cuma akşamı Kırım Mühendislik ve Eğitim Üniversitesi öğretim üyeleri Doç. Dr. Enise Abibulla ve Dr. Nariman Seyityahya, Kırım Türklerinin günümüzdeki eğitim ve ana dilindeki promlemler ve Kırım Tatarlarının yazı dilinin tarihçesi konulu konferans verdiler. Kırım'da son yıllarda yetişen başarılı ve çalışkan bilim insanlarından olan bu genç öğretim üyelerinin konferansları çok ilgi çekti ve  iki saati aşkın bir süre gelenler tarafından sıkılmadan dinlenildi. Dr. Nariman Seyityahya konuşmasında, Kırım Tatarlarını yazı dilinin ve alfabesinin tarihi sürecini projeksiyon eşliğinde örnekleriyle anlattı. Dr. Nariman Seyityahya, Kırım Tatarlarını yazı dilinin genel Türk tarihi ile bağlı olduğunu, Türklerin en eski alfabesi Runik alfabesinin izlerine Kırım'da ve Kıpçak bozkırlarında rastlandığını, daha sonra Uygur alfabesinin ve ardından Arap alfabesinin kullanıldığını, İsmail Gaspıralı'nın Arap alfabesini ıslah ederek. Türkçedeki sesli harflerin daha kolay okunması ve anlaşılması için noktalama işaretleri geliştirdiğini söyledi. Bekir Çobanzade ve diğer bilim adamlarının önderliğindeki Türkoloji kongreleriyle Latin alfabesine geçildiğini ama Satil devrinde mecburen Kiril alfabesine geçildiğini belirtti ve,Kırım Tatar Milli Kurultayı ve Milli Meclis kararı ile Latin alfabesinin kabul edildiğini ve 1992 yılında yapılan bir konferansla alfabenin belirlendiğini, bunun ta olarak hayata geçirilememekle birlikte eski Sovyetler Birliği içindeki Türk halklar arasında ilk kararı alan toplum olduklarını söyledi. Dr. Nariman Seyityahya, alfabenin gelişmesi ve ana dilin canlanması için daha çok gayret emek sarf edilmesi gerektiği herkesin bu işte aktif emek vermesini dilediğini belirtti

Doç. Dr. Enise Abibulla konuşmasında Kırım Tatarlarını günümüzdeki eğitim ve anadili problemlerini çarpıcı rakamlarla anlattı. Doç. Dr. Enise Abibulla, Kırım'da 600 civarında okul olduğunu bunun yalnızca 15 tanesinin Kırım Tatar Milli okulu olduğunu, 7 tane de Ukrain milli okulu olduğunu diğerlerini hepsinin Rus dilinde eğitim verdiğini söyledi. Okul çağındaki  Kırım Tatar çocuklarının sadece %8 sinin bu 15 milli mektepte okuyabildiğini, 242 okulda da Kırım Tatarlarının derslerine ek olarak haftada 2-4 saat kadar ana dili eğitim alabildiğini belirtti ve Kırım Tatarlarının ana dilinde eğitim problemlerinin çok ciddi bir sorun olduğunu dile getirdi.

TİKA'nın desteğiyle mevcut milli mekteplerin durumunda iyileşmeler yapıldığını ancak yeni okullara ihtiyaç olduğunu söyleyen Dr. Enise Abibulla, Latin alfabesine geçiş kararını çok erken almalarına rağmen bunun hayata geçirilemediğini, bu yönde son yıllarda çabaların arttığını, Kırım tatar Milli Meclisi'nin karaları doğrultusunda  Kırım tatar Dili ve edebiyatı uzmanları tarafından bir komisyon oluşturularak, Latin alfabasinde Kırım Tatar dilinin yazım kurallarının hazırlandığını, Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Genel Merkezi'nin desteğiyle 5000 adet basılarak dağıtıldığını, Kırım eğim bakanlığının tavsiyesiyle yeni baskısının yapıldığını söyledi.

Daha önce bazı teşebbüslerin ve yayınların olmasına rağmen sürdürülemediğini belirten Dr. Enise Abibulla, Nenkecan Dergisinin Kırım Tatar Türkçesinde ve Latin harfleriyle yayınlandığını, eksikleri olsa da ATR televizyonunda Latin alfabesinin kullanıldığını, son yıllarda ana dilinin canlanması ve kullanılması kampanyalarının hızlandığını, Kırım'dan başka Romanya Türkiye ve diğer yerlerde yaşayan Kırım Tatarları arasında bu çabaların artığını dile getiren Dr. Enise Abibulla, ana dili olmadan var olmalarını imkansız olduğunu ve bunun için var güçleriyle çalıştıklarını söyledi.

Konferansta misafir olarak bulunan Romanya Ovidius Üniversitesi öğretim üyesi ve Karadeniz Ülkeleri Ünivrsiteleri Ortak İşbirliği ve Bilgi Paylaşım Birliği Genel Sekreteri Prof.Dr. Eden Mamut da Romanya'daki Kırım Tatarlarının da ana dilinde eğitim almaları ve Kırımla ortak eğitim ve dil çalışmaları başlatıldığını uzun mücadeleler ve emeklerle bir noktaya gelindiğini, bu yönde konuşmacı olan bilim insanlarını büyük emekleri olduğunu dile getirerek konuşmacıları kutladı.

Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği İstanbul Şubesi Başkanı Celal İçten, Doç. Dr. Enise Abibulla ve Dr. Nariman Seyityahya'ya çeşitli hediyeler takdim etti. Doç. Dr. Abibulla ve Dr. Seyityahya da İstanbul Derneğine, Kırım toprağından yapılmış işlemeli seramik tabak ve Kırım Tatar dili yazım kuralları kitabı hediye ettiler.

Konferansın ardından, derneğin aşkanasında (mutfağında) pişirilen Türkistan pilavı ve Kırım Baklavası ikram edildi. Sponsorluğunu derneğin hayırsever üyelerinden Aleaddin Kırımadalar'ın yaptığı bu ikram esnasında süren sohbet gece geç saatlere kadar sürdü. KTMM Türkiye temsilcisi Zafer Karatay, Kırımda görev yapmış olan Prof. Dr. Fahri Unan, Prof. Dr. Muzaffer Ürekli, Kırımoglu Bir Halkın Mücadelesi belgeselinin yönetmeni Neşe Sarısoy Karatay, yazar Aydil Erol, Dobruca Kırım Tatar ağzı sözlüğünün müellifi ve Emel Dergisi yazı işleri müdürü Saim Osman Karahan. Avrasya Spor ve Kültür Birliği başkanı Ahmet Tüzün ve dernek yöneticileri ve misafirlerin yer aldığı sohbetin şüphesiz en ilgin çekici konuğu 92 yaşında Dobruca'nın Aydınbey köyü doğumlu Şevket akay ve okuduğu şiir idi.

QHA