Türk Jandarma Teşkilâtı 185 yaşında!

Türkiye Cumhuriyeti devlet arşivlerinde adına ilk olarak 1839 yılından itibaren rastlanan ve 2016 yılında İçişleri Bakanlığına bağlanan Jandarma Teşkilâtı, Türk milletinin huzur ve güvenliğini sağlamak amacıyla 185 yıldır gece gündüz görev yapıyor.

Jandarma Teşkilâtının ilk nizamnamesi olan Asakir-i Zaptiye Nizamnamesi'nin (Askeri Kolluk Tüzüğü) 14 Haziran 1869'da yürürlüğe girmesiyle zabıtanın görev ve hizmetleri ile yetki ve sorumlulukları hukuki çerçeveye alındı. Yönerge kapsamında her ilde personeli piyade ve süvarilerden oluşan birer "zaptiye alayı" kuruldu.

Arşivlerde 1839'dan itibaren "Jandarma" adına ve "Jandarma tayin kararnamelerine" rastlandığı için Türk Jandarma Teşkilâtının, ay ve gününün tespiti mümkün olmasa da 1839'da kurulduğu kabul edildi.

Tanzimat Fermanı'nın ilan edildiği 1839 ile "Asakir-i Zaptiye Nizamnamesi"nin yürürlüğe girdiği 14 Haziran gününün birleştirilmesiyle Jandarma Teşkilâtının kuruluş tarihi, 14 Haziran 1839 olarak belirlendi.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'ndan sonra Sadrazam Sait Paşa tarafından modern zabıta teşkilâtı kurulması amacıyla İngiltere ve Fransa'dan subaylar getirtildi ve teşkilâtlanmada değişiklik yapılarak 20 Kasım 1879'da "seraskerlik" makamına bağlı "Umum Jandarma Merkeziyesi" kuruldu.

Jandarma Teşkilâtı, 1908 yılında İkinci Meşrutiyet'in ilân edilmesinden sonra Rumeli'de gösterdiği başarılar dolayısıyla 1909'da yeniden düzenlenip "Harbiye Nezareti"ne bağlanarak "Umum Jandarma Kumandanlığı" adını aldı.

HUKUKİ STATÜSÜNÜ 1930 YILINDA KAZANDI

Jandarma birlikleri, 1914-1918'deki Birinci Dünya Savaşı ile 1919-1922'deki Kurtuluş Savaşı'nda bir yandan iç güvenlik görevlerini sürdürürken diğer yandan birçok cephede yurt savunmasına katıldı.

Cumhuriyet'in ilanından sonra devletin birçok kuruluşunda olduğu gibi Jandarma Teşkilâtı da yeniden düzenlendi.

1918'de kapatılan Jandarma Astsubay Okulu, İzmit'te yeniden açılırken sabit Jandarma bölge müfettişlikleri ve il Jandarma alay komutanlıkları yeniden teşkilâtlandırılıp seyyar Jandarma birlikleri de güçlendirildi.

Teşkilât, bugünkü hukuki statüsünü 10 Haziran 1930'da 1706 sayılı Jandarma Kanunu'nun çıkarılmasıyla kazandı.

1937'de "Jandarma Teşkilat ve Vazife Nizamnamesi" yürürlüğe girerken 1939'da teşkilât, sabit jandarma birlikleri, seyyar Jandarma birlikleri, Jandarma eğitim birlikleri ve okullar olmak üzere üç grup halinde yeniden düzenlendi.

1939'da Jandarma teşkilâtı, Sabit Jandarma Birlikleri, Seyyar Jandarma Birlikleri, Jandarma Eğitim Birlikleri ve Okullar olmak üzere dört grup halinde yeniden düzenlendi.

6815 sayılı "Sınır, Kıyı ve Karasularımızın Muhafaza ve Emniyeti ve Kaçakçılığın Men ve Takibi İşlerinin Dahiliye Vekaletine Devri Hakkında Kanun"un 1956'da yürürlüğe girmesiyle bu tarihe kadar dönemin Gümrük ve Tekel Bakanlığına bağlı Gümrük Umum Kumandanlığınca yürütülen sınır, kıyı ve kara sularının emniyet ve korunması ile gümrük bölgelerinde kaçakçılığı men, takip ve tahkik görev ve sorumluluğu, Jandarma Genel Komutanlığına verildi.

İLK JANDARMA BÖLGE KOMUTANLIĞI ANKARA'DA KURULDU

Jandarma sınır birlikleri, 1957'de tugaylar haline dönüştürülürken Jandarma eğitim tugayları kuruldu.

Teşkilâta 1961'de Jandarma bölge komutanlıkları ile 1963'te Foça Jandarma Komando Okulu kazandırıldı.

İlk Jandarma Bölge Komutanlığı ise 1961'de Ankara'da hizmet vermeye başladı.

Teşkilâtın gökyüzündeki gözü olan ilk Jandarma Havacılık Birliği, Diyarbakır'da 1968'de Hafif Helikopter Bölük Komutanlığı adıyla faaliyete geçti.

Jandarmanın yürüttüğü kıyı ve kara suları ile kara sınırlarının korunması görevleri zaman içinde devredildi.

Sorumluluk sahasında meydana gelen olaylarda suç ve suç delillerinin bilimsel yollarla araştırılması ve yargıya götürülmesi amacıyla 23 Mart 1989'da başlatılan çalışmayla 1993'te Ankara'da Jandarma Kriminal Daire Başkanlığı kuruldu.

2016'DA İÇİŞLERİ BAKANLIĞINA BAĞLANDI

Jandarma Genel Komutanlığı, Fetullahçı Terör Örgütünün (FETÖ) 15 Temmuz 2016'daki darbe girişiminin ardından 27 Temmuz 2016'da çıkarılan 668 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile İçişleri Bakanlığına bağlandı.