''Buradan 2. Yekaterina geçti'' işaret taşının bakımı yapıldı

Bahçesaray bölgesinde, Rus Çariçesi 2. Yekaterina’nın Kırım’a yaptığı ziyaretin 225. yıldönümü dolayısıyla, çariçenin geçtiği şehirlerde 1784-1787 yılları arasında 10 verst (mil) ara ile kurulan ve “Yekaterina milleri” olarak adlandırılan anıtlardan bir tanesi temizlendi.

Kırım Turizm Bakanlığı, söz konusu anıtın “Hayır Yolu” (Put na polzu) projesi kapsamında temizlendiği, boyandığı, etrafının çalılardan arındırıldığı ve açıklama levhası konulduğunu bildirdi.

Kırım toplumu, yarımadada bulunan Yekaterina ile ilgili anıtları farklı yorumluyor. Kırım’da yaşayan Ruslar Yekaterina’nın döneminde devletin kuvvetlendirildiğini öne sürerken, Kırım Tatarları bu dönemi devletleri olan Kırım Hanlığı’nın çöküşü ile özdeşleştiriyor. Bazı Kırımlı tarihçiler ise son dönemde yarımadada 2. Yekaterina, Knez Potyomkin veya Josef Stalin anıtlarının kurulmasını Moskova’nın İmparatorluk politikasının, Rus milliyetçiliği ve yabancı düşmanlığının yeniden canlandırılması olarak yorumluyor.

Faydasına Yol eyleminin organizatörlerinden Vyaçeslav haçaturyan, “Biz, burada toplananlar, büyük imparatoriçeyi onurlandırdık. Biz onun ziyareti sırasında kurulan ve günümüze kadar tam olarak saklanan 4 anıttan bir tanesinin bakımını yaptık.” dedi.

Kırım’ı işgalden sonra Rusya İmparatorluğunun bölgede yürüttüğü “temizlik”, kitlesel katliamlar, önde gelen din adamları ve itibar sahibi insanların öldürülmesi, soygunlar ve diğer insanlık dışı suçlar, Kırım halkına işgalcilerin egemenliğinde sadece normal gelişme imkânının değil, varoluşu imkânının da olmadığını açıkça göstermiş oldu.

Kırım Hanlığının ilhakından sonra Kırım Tatarlarını Kırım’dan boşaltma siyaseti yürütülürken Rusya’dan veya başka ülkelerden kolonistler yerleştirilmeye başlandı. 1783-1793 yılları arasında Knez Potemkin’in sekreteri Popov'a 30,5 bin hektar, Kont Bezdorodko'ya 19,7 bin hektar olmak üzere Rusya'nın soylularına ve memurlarına toplam 383 bin hektar verimli toprak gasp edilerek dağıtıldı.

1778 yılında 500 bini (%95) Kırım Tatarları olmak üzere toplam 527 bin nüfuslu Kırım'dan 1776-1795 yılları arasında veba hastalığından ölen veya Osmanlı İmparatorluğu'nun çeşitli eyaletlerine göç etmek zorunda kalan Kırım Tatarlarının sayısı 300 bini aştı. Göçün ikinci dalgası 1854-1856 yıllarında tekrarlandı. Kırım Tatarların bir kısmı Rusya'nın Orlov, Kursk, Poltava ve diğer eyaletlerine sürgün edildi. 19. yüzyılın 70'li yıllarında Kırım'ı terk eden Kırım Tatarlarının sayısı 192 bin oldu. Sadece Orkapı bölgesindeki 320 yerleşim biriminden 278'i tamamen boşaltılırken, boşaltılan yerleşim birimlerinin toplam sayısı 826'yı buldu. Vatanında ise sadece 103 bin insan kaldı. Böylece Rusya'nın yürüttüğü planlı politikası sonucunda Kırım Tatar halkının soyu tükenme tehlikesiyle yüz yüze geldi.

Bilim adamlarının tahminlerine göre Rusya İmparatorluğu'nun sömürgeci siyaseti Kırım'ın doğal gelişimini tahrip ederken etnik ve demografik yapısında feci sonuçlar doğurdu. 1783-1944 yılları arasında öldürülen, sürgün edilen, göç etmek zorunda kalan Kırım Tatar nüfusu 1,5 milyonu geçiyor.

Emine Muzafarova, Osman Bayramaliyev

QHA