İzmirli: Senatörler Kırım raporumu bekliyor

Çatışma çözümü uzmanı, AGİT’in Azınlıklar Komiserliğinin Danışmanı olan ve ABD Senatosuna Kırım’daki durumu hakkında bilgi sunacak olan İdil İzmirli yaz aylarında yine Kırım’a geldi.

İdil İzmirli, uluslararası faaliyet yürüten IREX adlı kuruluşun kısa vadeli 10 adet proje hibesine 500 aday arasından sıyrılarak Kırım Tatarlarının durumunu analiz ediyor.

Kendisini “ABD’de Kırım’ın sesi” olarak niteleyen İdil İzmirli, QHA muhabirinin sorularına cevap vererek çalıştığı proje ve geleceğe ilişkin planlarını anlattı.

-Hangi hibeyi kazandınız?
-IREX kuruluşun kısa süreli 2 aylık hibesini 3. kez kazanıyorum. IREX kuruluşu Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, Tacikistan ve Ukrayna da dahil olmak üzere dünyanın farklı ülkelerinde 400-500 proje gerçekleştiriyor. Gönderilen 500 başvuru arasında uzmanlar 10-11 projeyi seçiyor. Seçilen projeler arasında benim projem de yer aldı. Ben hükümetin başına Mogilyov gelince Kırım’da oluşan durumu anlattım. Vilnius’te Avrupa Birliği ile Ortaklık Antlaşması imzalanırsa Ukrayna’nın Avrupa Birliği üyesi olabileceği konusuna da değindim. Eğer antlaşma imzalanırsa, Kırım için çok iyi olacak, çünkü Kırım Tatarları kendilerini daha serbest hissedebilecek. Eğer anlaşma imzalanmazsa Kırım Rusya’nın etkisi altında olacak ve bu Rusya’ya daha fazla güç sağlayacaktır. Bunun dışında Kırım ve Rusya yanlısı basınına ilişkin durumu anlattım. Burada 2 ay bulunacağım ve pratik öneriler içermesi gereken analitik makaleler yazacağım. Benim profesör iş arkadaşlarım 3. kez IREX hibesini kazandığıma inanmıyor ve bunun imkansız olduğunu söylüyor. Bu nedenle benim görevim çok çalışmaktır.

-Bir bilirkişi olarak Kırım’da ne gibi çalışmalar yapıyorsunuz?
-Geçen yıl AGİT’in uzmanı ve danışmanı olarak davet edildim, kültür, dil, din hakkında yazdım. AGİT, 17 Mayıs tarihinde Uluslararası Kırım Tatar Forumunun düzenlenmesi gerektiğinin altını çizen bu raporu Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç ve Ukrayna Parlamentosu’na sundu.

Ukrayna’nın ABD Büyükelçiliği, benden Kırım’la ilgili tavsiye vermemi istedi ve bundan sonra onlar diplomatik yollardan bu tavsiyeleri Viktor Yanukoviç’e yollayacaklar.

Bunun dışında, yakın zamanda Kırım hakkında bir kitap basacak olan ve konferans düzenleyecek olan The Jamestown Foundation adlı Amerikan sivil düşünce kuruluşunda analist olarak çalışıyorum. The Jamestown Foundation’un başkanı benim Kırım’daki durumu takip etmemi ve raporlar yazmamı istedi.

Şu anda “Hatırlamamızı Rica Ettiler - Doğu Kırım Anma Kitabı”nın analiz ediyorum. Benim, Kırım ile Washington arasında aracı olduğum söylenebilir çünkü orada birçok kuruluş temsilcileri, senatörler ve nüfuzlu insanlar bizim haber bültenlerimizi alıyor, Kırım Tatar halkının durumuna ilişkin raporları okuyor.

-ABD’de Kırım hakkında ne düşünüyorlar?
-Hiçbir şey. Çünkü hiçbir şey bilmiyorlar, bilseler bile çok az biliyorlar. Ben de bu yönde çalışıyorum. ABD’ye döndüğüm zaman Kırım ve Kırım Tatarlar hakkında kitap yazacağım ve kitaba “Kırım’da kimin kim olduğu” bölümünü ekleyeceğim. Bu bölümde Oleg Rodivilov, Tsekov, Melnik, Pilunskiy’den oluşan Kırım’ın en önemli aktörlerinden bahsedilecek. Bu kitap, Kırım Tatarların tarihi vatanlarına döndükten sonra Kırım’da oluşan çatışmayı anlatacak.

- Fikrinizce Kırım’da patlamaya hazır bir durum mevcut mu? ABD’de Kırım’la Kosova kıyaslanıyor mu?
- Burada Kosova’yı görmüyorum, burada savaş görmüyorum. Kırım Tatarlarının ise birleşmesi gerekiyor. Burada insanlar geçim, aile, iş gibi kendi problemlerle meşgul. Burada savaş olmayacak. Eğer durumu bir şey kışkırtmazsa, patlamaya hazır bir durumdan bahsetmek zor…

- ABD’de Kırım Tatar diasporası ne durumda?
- New York'ta dernek ve cami var. Kırım Tatarlarının çoğu Brooklin’de yaşıyor. Kırım Tatarlarının ne kadar olduğunu bilmiyorum. Bazı insanlarla internet üzerinden bağlantı kuruyoruz. Washington New York'tan uzak. Ben Kırım’la daha fazla bağlantı kuruyorum. Washington’da 3 Kırım Tatarı yaşıyor. Biz beraber değil ancak bireysel olarak Kırım Tatar sorunlarını çözmek için çalışıyoruz.

-Halkımız asimilasyona maruz kalıyor, ABD’de de bu görülüyor mu?
- Washington’da örneğin 2 Kırım Tatar kadını asimile olmuş durumda. İngilizce konuşuyorlar ve eşleri de Amerikan. Onlarla bazen görüşüyorum, onlar farklı yaşıyor. Genelde orta sınıfa mensuplar. Amerika’da yaşamak, para kazanmak için çok çalışmak gerekiyor. Bu nedenle birçok insan zombi gibi yaşıyor, hafta içi çalışıyor, hafta sonu ise çamaşır yıkıyor, yemek yapıyor ve dinleniyor. Bu kadar. Eğer ben New York'ta yaşasaydım bu soruya cevap verebilirdim, ancak ben orada değilim.

-Siz sık sık Kırım’a geliyorsunuz ancak ABD’de yaşıyorsunuz. Vatanınıza dönmeyi hiç düşündünüz mü?
-Ben buraya sık sık geliyorum, ama ABD’de yaşadığımdan dolayı Kırım Tatarlarına daha fazla yardım ettiğimi düşündüğüm için burada yaşamak istemiyorum. ABD’deyken Kırım için daha fazla yapabilirim. Ben, Kırım hakkında İngilizce analitik makaleler yazıyorum, uluslararası konferanslara katılıyorum, raporlar sunuyorum. Washington’da insanların Rusya’nın Kırım Başkonsolosu Andreyev ve Haytarma filmiyle ilgili oluşan durumdan, Mogilyov hakkında haberleri var. Benim Amerika’da Kırım’ın sesi olduğum söylenebilir.

Nara Narimanova