Çin'in işlettiği bakır madeni, Sırbistan'da çevreyi tehdit ediyor

Sırbistan'ın doğusundaki çevreciler ve Bor şehri halkı, Çin tarafından işletilen bir bakır madeninin çevreye daha fazla zarar vermesinden korktuklarını dile getiriyorlar.

Sırbistan'ın doğusundaki Bor şehri, ülkenin en kirli şehirlerinden biri olarak biliniyor. Bor şehri halkı kirli havayı ve suyu protesto ederken, Bor'un büyük ölçekli bakır madenciliği ve eritme kompleksini işleten Çinli madencilik şirketi Zijin, bölgedeki faaliyetlerini genişletiyor.

Sırbistan'ın tanınmış fotoğrafçılarından Nemanja Pacic'in Just Finance International işbirliği ile hazırladığı, Balkan Insight’ta (BIRN, Balkan Investigative Reporting Network–Balkan Araştırma Raporlama Ağı) yeniden yayımlanan "Bor: Serbia’s Pollution Crisis in Pictures" (Bor: Resimlerle Sırbistan'ın Kirlilik Krizi) başlıklı haber dosyası konuya ışık tutuyor.

MADEN YETKİLİLERİNİN AÇIKLAMALARINA KARŞIN BÖLGE HALKI SU KİRLİLİĞİ VE PİS KOKUDAN ŞİKAYETÇİ

Bor belediye meclisi ve merkezi Çin'de bulunan çok uluslu madencilik şirketi Zijin'in (Zijin Mining Group Co.) müdürünün iddialarına göre, Novo Cerovo madenindeki yeni kompleks en yüksek çevre standartlarını karşılayacak. Çinli şirket, “stratejik işbirliği anlaşmasında kararlaştırılan 70 milyon dolar yerine” çevre ve ekolojinin durumunu "iyileştirmeye" 142 milyon dolar yatırım yaptığını ve şu anda önceki operasyonlarından ve ağaç dikmesinden kaynaklanan atıkları bertaraf ettiğini söylüyor. Tonlarca atığı etkisiz hale getirdiğini ve bin dönümden fazla araziyi yeşile çevirdiğini de iddia ediyor.

Habere göre, sahayı ziyaret ettikten sonra Sırbistan Maden ve Enerji Bakanlığı, şirketin atık suyunu mekanik olarak arıtarak ve Pek Nehri'ni temizleyerek gerekli tüm gereklilikleri yerine getirdiğini açıkladı. Ancak müfettişler, Zijin ve Madencilik ve Enerji Bakanlığı'nın BIRN'in tamamlandığını söylediği kirliliği önlemek için Zijin'den ek kanallar ve atık su arıtma havuzları inşa etmesini istedi.

Buna rağmen, çevre örgütleri ve birçok Bor vatandaşı, halihazırda Sırbistan'ın en kirli şehirlerinden biri olan Bor'un çevresinde herhangi bir iyileştirme yapıldığını düşünmüyor. Bölgenin ana nehrindeki suyun kırmızımsı bir renge döndüğü ve kokmaya başladığı yönündeki şikayetler üzerine, son iki yılda kirlilikle ilgili birkaç protesto düzenlendi.

ÇEVRE ÖRGÜTLERİ VE BÖLGE HALKI PROTESTOLAR DÜZENLİYOR

Konuyu ayrı takip eden Ekoloji ve Sürdürülebilir Kalkınma Merkezi (CEKOR-Centar za ekologiju i održivi razvoj) ve Yenilenebilir Enerji ve Çevre Düzenleme Enstitüsü (RERI-The Renewables and Environmental Regulatory Institute), Bor'daki Çin projesinin yasallığını sorguluyor. Söz konusu Sırp çevre örgütleri, hükumetin yasaların gerektirdiği şekilde kamu ihalelerini duyurmadığını veya gerekli değerlendirmeleri yapmadığını söylüyor.

Bölge halkı arasında artan madencilik faaliyetleri sonucunda yolların yanı sıra su ve kanalizasyon altyapısının da tahrip olduğuna dair eleştiriler geliyor. Bor şehir sakinlerinin çoğu bireylerin çıkarlarının göz ardı edildiğinden, mülklerinin ve sağlıklarının maliyetiyle ilgili şikayetlerinin göz ardı edildiğinden şikayetçi.

CEKOR direktörü Zvezdan Kalmar Just Finance International'a mayın genişletmesinin kapsamlı kirliliğe ve insan hakları ihlallerine neden olacağını, sadece Bor vatandaşlarını değil, çevre köylerdeki yaklaşık 1000 aileyi de etkileyeceğini söylese de, iddialar Çin maden şirketi Zijin ve yerel yetkililer tarafından reddedildi. Bölge sakinleri her gün toz ve egzoz gazları sebepli hava kirliliğinden etkilendiklerini dile getiriyor. Bor'daki hava kirliliği testlerinin tümü, hava kalitesi ve yerel sakinlerin sağlığı üzerinde ciddi etkisi olan kükürt dioksit, arsenik, demir, nikel ve kadmiyum izleri buldu.

SIRBİSTAN MADENCİLİK VE ENERJİ BAKANLIĞI NE DİYOR?

Endişeler hakkında soruların iletildiği Sırbistan Madencilik ve Enerji Bakanlığı BIRN'e, “Zijin Bakır şirketinin tüm madencilik faaliyetleri, aynı zamanda diğer ekonomik faaliyetleri, Madencilik ve Enerji Bakanlığı ile Çevre Bakanlığı tarafından, Koruma ve Tarım, Su Yönetimi ve Orman Bakanlığı'nın yanı sıra yetkin denetimler, yasalara uygun şekilde, hava, su, arazinin her türlü tehdit ve kirlilikten korunması açısından en yüksek teknik standartlara uygun olarak özel bir dikkatle izleniyor.” açıklamasında bulundu. Çevre örgütleri ise yeni Cukaru Peki madeninden çıkan atık suyun Timok Nehrinin bir kolu olan Brestovacka Nehrine sızmasından korkuyor. Bununla birlikte nehrin bölgesel başkent Zajecar'dan akması ve kirli suyun şehrin ikonik antik çeşmelerini tehlikeye atabileceğine dair endişeler bulunuyor. İki büyük nehir; Bor ve Krivelj, şimdiden kirlilik belirtileri gösteriyor.

BİRÇOK ÜLKEDEN ÇİN MADEN ŞİRKETİ ZİJİN İLE İLGİLİ ŞİKAYETLER SÖZ KONUSU

CEKOR direktörü Kalmar söz konusu tehditle ilgili olarak, “Bu su yollarını korumaya yönelik herhangi bir girişim görmüyoruz. Fotoğraflarda da görüldüğü gibi suyun kalitesi berbat. Bu su, bölgede on yıllardır tarıma hizmet ediyor, ancak ne yazık ki bu artık mümkün değil – kimse burada yetiştirilen ürünleri kontamine oldukları için satın almak istemiyor.” açıklamasında bulundu. Çin şirketi Zijin'in birçok ülkedeki faaliyetleri, hak ihlalleri ve çevresel ihmal iddiaları nedeniyle eleştirilere hedef oluyor. Bazı Avrupa Parlamentosu milletvekilleri de şirketin Bor'daki faaliyetleriyle ilgili endişelerini dile getiriyor.

BOR ŞEHRİNDE HAVA VE SU KİRLİLİĞİ

Araştırmalar, Zijin'in Bor'daki bakır üretiminden kaynaklanan emisyonların izin verilen seviyeleri aştığını gösteriyor. Sırbistan Çevre Koruma Ajansı'ndan alınan son veriler, Mayıs 2021'de Zijin'in kükürt dioksit emisyonlarının uyarı eşiklerini aştığını ve bunun ötesinde insan sağlığı için bir risk olduğunu gösteriyor. RERI tarafından yapılan çalışmalar da benzer sonuçlar gösteriyor. Pek Nehrinden alınan bir örnek, yönetmeliklerde belirtilenlerden 17 kat daha yüksek bakır seviyelerinin yanı sıra nehir tortusunda yüksek konsantrasyonlarda arsenik, bakır ve kurşun bulunduğunu ortaya koyuyor.