Ukraynalı gazeteci, Rus işgali altındaki Kırım'da nasıl çalıştı?
Özgür Avrupa Radyosunda (RFE/RL) 2016-2020 yılları arasında Kırım Muhabiri olarak görev yapan, Emmy ödüllü gazeteci Artem Lısak, Rusya'nın Kırım'ı işgalinden sonra bölgede haber yapmak üzere çalıştı. Ukraynalı gazeteci Lısak, Rus işgali altındaki Kırım'da tanıklık ettiği birçok olayı açıkladı.
"İLK OLARAK TELEFONUMU TEMİZLEDİM"
Gazeteci Lısak, "İlk olarak sosyal medyamı temizledim. Euromaidan'dan (protestolar) tüm fotoğrafları, Ukrayna bayrakları veya Ukrayna askerleri olan her şeyi kaldırdım. Tüm sohbetleri sildim. Bu ilk adımdı. Telefon numaralarını bile sildim. Editörlerimizi tamamen farklı isimler altında kaydettim. Birinin telefon rehberime bakması durumuna karşı, telefonum tamamen temizlenmiş oldu" ifadelerini kullandı.
Kamera çekimlerinin şüphe oluşturmaması için YouTuber gibi davrandığını belirten Lısak, "Bir YouTube kanalı bile oluşturdum ve birkaç farklı video yükledim. Bazılarını internetten indirdim ve tarihi yerlerle ilgileniyormuşum gibi yeniden yükledim. Bazı videolar aslında benimdi. Bu, kılıfımın bir parçasıydı. Hatta, görüntülenme sayısını artırmak için kanalı biraz tanıtmaya çalıştım.
Hikayeme göre, bir blog yazarı, reklam ajansında çalışan bir pazarlama metin yazarıydım ve Kırım'ı seviyordum. Havayı, doğayı, blog yazmayı... Kırım'a seyahat ettiğimi ve zaman zaman uzaktan çalışabileceğimi göstermek istedim. Kılıf buydu ve buna sadık kaldım" dedi.
KIRIM TATARLARINA YÖNELİK ZULMÜ YAZDI
Gazeteci Lısak, Kırım'a gidip geldiği dönemde, ailesi ve arkadaşlarına nerede olduğuna dair bir bilgi vermediğini kaydetti. Gazeteci Lısak, Rus işgali altındaki Kırım'da Kırım Tatarlarına yönelik zulmü, Ukrayna Ortodoks Kilisesine yönelik baskıyı ve Kerç Köprüsü'nün yasa dışı inşası gibi olayları kayıt altına aldığını ifade etti.
Çoğu zaman takip edildiğinden şüphelendiğini de sözlerine ekleyen Lısak, bir gün Kerç'te yaşadığı bir olayı şöyle dile getirdi:
"Bir gün Kerç'teyken bana yaklaşan kişileri gördüm, iki tipik FSB ajanı. Ne olduğunu hemen anladım... Bana 'İyi akşamlar, FSB. Sen kimsin? Burada ne yapıyorsun?' dediler. Onlara Ukrayna pasaportumu gösterdim. İçlerinden biri, 'Lütfen arabamıza geçin' dedi. Ben de, 'Sizinle yürüyeceğim ama arabaya binmeyeceğim.' diye cevap verdim. Cebimdeki telefonumun kilidini açtım, ekrana baktım ve editörüme hemen mesaj attım: 'Gözaltına alındım, bana mesaj atmayın.' Sohbeti silmeden önce gönderebildiğim son şey buydu."
İŞGALCİ FSB GÜÇLERİ, GAZETECİYİ SORGULADI
Telefonunun alındığını ve birden fazla ajanın kendisini sorguladığını sözlerine ekleyen Lısak, o anları şöyle anlattı:
"Telefonumu zaten almışlardı. Bir noktada içeri bir FSB görevlisi girdi ve şöyle dedi: Artem, bir kardeşin var mı?. Düşündüm... Telefon rehberimi çok temizlemiştim, kardeşimin numarası kesinlikle orada yoktu. Ama yalan söylememeye karar verdim. Sonuçta, eğer bulmak isterlerse, yine de bulacaklardı. 'Evet, bir kardeşim var' dedim.
-'Peki ya kız kardeşin?' diye sordu.
-'Hayır, kız kardeşim yok' dedim.
Ama sonra garip bir şekilde konuşmaya başladı:
-Bu çok ilginç, çünkü kız kardeşin sana mesaj atıyor. ‘Kardeşim, nasılsın?’ diye yazmış.
Meğer, yazma fırsatı bulduğum editörlerimizden biri, bana mesaj atarak kendini kız kardeşim gibi tanıtmıştı."
BASKILAR DİNMEDİ, MAHKEME İLE TEHDİT EDİLDİ
Ardından Lısak, Kırım'daki kiralık dairesinin arandığını ve tüm ekipmanlarına el konulduğunu, kendisinin ise 23 Şubat günü gözaltına alındığını kaydetti.
Bu olaydan sonra Artem Lısak, işgal altındaki Kırım'a gidip gelmeyi kesti. Altı ay boyunca ofiste çalıştı ardından yeniden Kırım’a seyahat etmeye başladı. Yaklaşık bir yıl boyunca yarımadaya gidip haberler yaptı. Kırım.Realii için videolar çekti ve röportajlar hazırladı. Ancak bir süre sonra tekrar FSB tarafından sorguya çağrıldı.
Bu kez gazeteciye mahkeme tehdidiyle baskı yapıldı. Rus yasalarına göre Kırım’da yasa dışı şekilde gazetecilik yaptığı ve göçmenlik formunda ziyaret amacını "özel" olarak belirttiği için işgalci Ruslar tarafından hukuksuz bir şekilde suçlanıyordu. Mahkemeyi beklemeden, büyük bir risk alarak idari sınır kapısına gitti. Pasaport kontrolünden sorunsuz geçti. O günden sonra bir daha Kırım’a dönmedi.
