Orta Asya Haberleri - Son Dakika Orta Asya Haber Güncel Gelişmeler

Türk devletlerinden Rusya'ya yaptırımların aşılmaması için işbirliği adımı

Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan ile Avrupa Birliğinin (AB) Dışişleri Bakanları, 23 Ekim 2023 tarihinde Lüksemburg'ta bir araya geldi. Rusya'ya yönelik yaptırımların ana gündem maddesi olduğu toplantıda, yaptırımların aşılmasını önlemenin önemi vurgulandı. Taraflar, bu konuda işbirliğini sürdürme konusunda mutabakata vardı. AB, KABUL ETTİĞİ 11 KISITLAYICI TEDBİR PAKETİ HAKKINDA BİLGİ VERDİ Toplantı sonunda yayımlanan bildiride; hukukun üstünlüğü, demokrasi, iyi yönetişim, cinsiyet eşitliği ve evrensel insan hakları ve temel özgürlükler gibi birçok uluslararası kabul görmüş değer sistemine atıfta bulunularak bu alanlarda ilerlemenin önemi vurgulandı. Bildiride, AB'nin şu ana kadar kabul ettiği 11 kısıtlayıcı tedbir paketi hakkında Orta Asya devletlerine bilgi verildi. AB'nin yaptırım rejimleri bağlamında, sonuç odaklı diyalog ve işbirliğinin altı çizildi. Bu doğrultuda toplantıya katılan Orta Asya ülkelerinin dışişleri bakanları yaptırımlar konusunda taahhütlerini sürdürme noktasında anlaşmaya vardı. KAZAKİSTAN, RUSYA'NIN YAPTIRIMLARI DELMESİNE YARDIMCI OLMAYACAĞINI AÇIKLAMIŞTI Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, 2023 yılının eylül ayı sonunda Almanya'ya gerçekleştirdiği ziyarette, Kazakistan'ın Rusya'ya yaptırımlar konusunda yardımcı olmayacağının garantisini vermişti. Berlin'de Almanya Şansölyesi Olaf Scholz ile yaptığı görüşme sonrası açıklamalarda bulunan Tokayev, "Kazakistan, Rusya'ya yaptırım rejimine uyacağını açık bir şekilde ifade etmiştir" demişti. KIRGIZ ŞİRKETLERİ, RUSYA'YA YAPTIRIMLARIN DELİNMESİ NEDENİYLE YAPTIRIMA MARUZ KALDI! Kırgızistan Başbakanı Akilbek Caparov, 20 Temmuz 2023 tarihinde ABD’nin Kırgızistan’a yönelik yaptırım hazırlığı hakkında konuştu. Başbakan, Kırgızistan’ın, yaptırımlara tabi malların Rusya'ya ihracatını engellemeye çalıştığını söyledi. Caparov, "Yaptırımlara tabi malların sınırımızı geçmemesi ve dahası yaptırımların olduğu yere gitmemesi için gelecekte önlemler alınacak" değerlendirmesini yaptı. Amerika Birleşik Devletleri (ABD), 21 Temmuz 2023 tarihinde yaptırım kapsamına giren ürünlerin Rusya'ya ihraç edilmesi nedeniyle Kırgızistan menşeili 4 şirketi yaptırım listesine almıştı.

Çin ekonomisi çöküşte: Orta Asya’daki demiryolu inşaatı süresiz ertelendi

Çin’in Orta Asya'daki Türk devletlerini hakimiyeti altına alma projesi olan Kuşak Yol İnisiyatifi çöküş yaşıyor. Ekonomik sıkıntı içinde cebelleşen Çin yönetimi, inşaatına bu yıl sonbaharda başlaması planlanan Kırgızistan-Özbekistan-Çin Demiryolu hattını süresiz olarak erteledi. ÇİN EKONOMİK OLARAK SIKIŞTI 30 Eylül 2023 tarihinde düzenlenen İpek Yolu Brifingi'nde konuşan Trans-Avrasya Ulaştırma Uluslararası Koordinasyon Konseyi Genel Sekreteri Gennadiy Bessonov yaptığı açıklamada, "Çin, inşaatına bu yılın sonbaharında başlaması gereken Kırgızistan-Özbekistan-Çin Demiyolu hattını süresiz olarak erteledi" dedi. "ÇİN SADECE KENDİ ÇIKARINI DÜŞÜNÜYOR" Bessonov, Çin ile başta mali konulardaki anlaşmazlıklar olmak üzere bir takım sorunlar yaşanmakta olduğunu aktararak, "Proje hazır ancak Çin, Bişkek ve Taşkent ile henüz finansmanın payı konusunda anlaşmaya varmadı. Kırgızistan ve Özbekistan bir ulaşım merkezi olmak istiyor ancak projeyi karşılayacak fonları yok. Çin kendi başına demiryolu yapabilir ama bu projeyi öncelik olarak görmüyor. Her şey paraya bağlı" ifadelerini kullandı. "ÇİN, KIRGIZİSTAN'DA KENDİ DEMİRYOLUMUZUN OLMASINI İSTEMİYOR" Kazakistan Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Depreme Dayanıklı Yapı Araştırma Enstitüsü Başkanı Rayimkul Mendekeev, bu projenin Kazakistan'ın çıkarına olmadığını, daha çok Çin'in çıkarına olduğunu ve projenin siyasi nedenlerden dolayı aksadığını belirterek, "Kırgızistan'da demiryolu yok, Kazakistan üzerinden mal taşıyoruz. Ekonomik bağımlılığımız onların yararınadır. Kısacası Çin, Kırgızistan'da kendi demiryolumuzun olmasını istemiyor" dedi.

Almanya'da Orta Asya Zirvesi başladı

Tarihte ilk kez düzenlenen Orta Asya ve Almanya Zirvesi Berlin'de başladı. 29 Eylül 2023 tarihinde Almanya'nın başkenti Berlin’de Başbakan Olaf Scholz, beş Orta Asya ülkesinin lideri ile zirve geçekleştirdi. Bir AB ülkesi tarafından ilk kez bu formatta gerçekleşen zirveye, Başbakan Scholz’un davetlisi olarak Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Tacikistan cumhurbaşkanları katıldı. Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Serdar Berdimuhammedov ve Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, Alman Şansölyesi Scholz ve Almanya Cumhurbaşkanı Frank Walter Steinmeier ile ortak bir çalışma yemeğinin ardından ikili ilişkiler, ekonomi ve enerji alanında ortaklık da dahil olmak üzere geniş gündem maddelerini masaya yatırdı. ORTA ASYA ALMANYA'NIN RADARINA GİRDİ Uzmanlar, Orta Asya ülkelerinin zengin enerji kaynakları sebebiyle, enerji tedariğinde Rusya'ya bağımlı olan Almanya’nın ilgi alanına girdiğini belirtiyor. Öte yandan Almanya’nın başkentinde yapılan zirvenin enerji tedarikçilerini çeşitlendirmek isteyen Almanya için bir başlangıç olduğu düşünülüyor.

Türk dünyası liderleri, Başbakan Scholz'un davetiyle Almanya'ya gidecek

Türk Devletleri Teşkilatı üyesi 4 ülke ve Tacikistan, Almanya Başbakanı Olaf Scholz'un davetiyle Almanya'nın başkenti Berlin'e gidecek. Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Tacikistan liderleri 29 Eylül 2023 tarihinde Berlin'de Başbakan Olaf Scholz ve Almanya Cumhurbaşkanı Frank Walter Steinmeier ile görüşecek. GÖRÜŞMENİN ANA GÜNDEM MADDESİ BÖLGESEL İŞ BİRLİĞİ VE EKONOMİ ORTAKLIĞIN GELİŞTİRİLMESİ OLACAK Almanya hükumetinden yapılan açıklamada, görüşmenin ana gündem maddesinin bölgesel işbirliği ve ekonomik ortaklığın geliştirilmesi olacağı belirtildi. Bununla birlikte ekonomi ve enerji alanında işbirliği konusunun konuşulacağı da ifade edildi. Açıklamada; ikili görüşmelerin de yapılacağı formatın ardından basın toplantısı düzenlenmeyeceği belirtildi. Ancak Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev'in, Başbakan Olaf Scholz ile yaptığı görüşmenin ardından basın toplantısı yapacağı dile getirildi. Öte yandan liderler, tarihte ilk kez bir Avrupa Birliği (AB) ülkesini birlikte ziyaret edecek.

Almanya Şansölyesi, Orta Asya yolcusu

Almanya Şansölyesi Olaf Scholz, Orta Asya'daki 5 ülkenin cumhurbaşkanları ile görüşmek için 29 Eylül 2023 tarihinde bölgeye gidecek. Almanya Hükumeti Başbakanlık Basın Servisinin konuya ilşkin yaptığı açıklamada, "Federal Şansölye Olaf Scholz, 29 Eylül'de Orta Asya'daki beş ülkenin cumhurbaşkanları ile bir toplantı yapacak" ifadeleri kullanıldı. ALMAYNA VE ORTA ASYA DEVLETLERİ ARASINDAKİ İŞBİRLİĞİ Ayrıca Scholz'un cumhurbaşkanları ile yapacağı toplantının ilk kez gerçekleşeceği kaydedildi. Öte yandan toplantıda, bölgesel ve ekonomik işbirliğinin güçlendirilmesinin yanı sıra Orta Asya ülkeleri ve Almanya arasındaki karşılıklı işbirliği konularının ele alınacağı aktarıldı. SCHOLZ'UN İLK DURAĞI KAZAKİSTAN Scholz, ilk durağı olan Kazakistan'da Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev ile görüşecek. Görüşmede ikili ilişkiler, ekonomi ve enerji politikası işbirliği de dahil olmak üzere geniş bir gündemin mayasa yatırılması bekleniyor. Scholz daha sonra Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Tacikistan cumhurbaşkanları ile ikili görüşmeler gerçekleştirecek. ABD VE ORTA ASYA ÜLKELERİ ARASINDAKİ İLK ZİRVE Geçen hafta Orta Asya ülkeleri ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD)Başkanı Joe Biden arasında C5+1 formatındaki ilk zirve New York'ta yapılmıştı. Toplantıya ABD, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan cumhurbaşkanları katılmıştı. ORTA ASYA'YA BATI'NIN İLİGİSİ ARTTI Diğer yandan Japonya, 2024'te Orta Asya Japonya formatında bir zirve düzenlenmesi konusunda Kazakistan ile işbirliği yapacak. Ayrıca Orta Asya Avrupa Birliği Zirvesi 2024 yılında Özbekistan'da gerçekleşecek.

ABD ve Orta Asya ülke liderlerinin katıldığı C5+1 Zirvesi yapıldı

Orta Asya'daki 5 devletin liderleri ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Joe Biden, C5+1 Zirvesi kapsamında New York'ta bir araya geldi. Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Tacikistan ile ABD devlet başkanlarının katıldığı C5+1 formatındaki toplantıda, ticaretten stratejik ortaklığa birçok husus müzakere edildi. ABD Başkanı Joe Biden'ın ev sahipliğinde düzenlenen zirveye; Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman ve Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov katıldı. İLK KEZ DÜZENLENEN C5+1 ZİRVESİNDE HANGİ KONULAR ELE ALINDI? İlk kez düzenlenen C5+1 zirvesİ kapsamında ekonomi, enerji ve güvenlik alanlarında Orta Asya'nın toprak bütünlüğü ve refahını daha da güçlendirmeye yönelik ortak çalışma konuları masaya yatırıldı. Devletler arasındaki stratejik ortaklık, siyasi diyalog, ticaret, ekonomi, yatırım ve insani işbirliğinin daha da geliştirilmesine yönelik perspektifler ile bölgede barış ve istikrarın korunması konuları ele alındı. C5+1 PLATFORMU, ÖZBEKİSTAN'IN SEMERKANT ŞEHRİNDE KURULDU Zirvede, Orta Asya'daki 5 devletin dışişleri bakanları düzeyinde 2015'te Özbekistan'ın Semerkant şehrinde oluşturulan C5+1 formatının devlet başkanları düzeyine çıkarıldığı bildirildi. Ayrıca bu platformun Orta Asya ülkeleri ile ABD arasında etkin işbirliğinin geliştirilmesi için önemli bir platform haline geldiği kaydedildi. Devlet başkanları, Orta Asya ülkeleri ile ABD arasındaki ekonomik işbirliğinin yanı sıra siber güvenlik, terörizm, yasa dışı göç, insan kaçakçılığı ve uyuşturucu kaçakçılığı gibi güvenlik sorunlarının çözümünde ortaklık yapılması konusunu görüştü. TOKAYEV'DEN ABD'YE ÇAĞRI Kazakistan Cumhurbaşkanı Tokayev, Birleşmiş Milletler'in (BM) Orta Asya ve Afganistan'daki Bölgesel Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Merkezi'nin Almatı'da kurulması konusunda ABD'nin destek vermesi ve bu konuda ABD'ye güvendiğini belirtti. MİRZİYOYEV, DEVLETLER ARASINDAKİ TİCARET VE YATIRIM FAALİYETLERİNE DİKKAT ÇEKTİ Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, devletler arasındaki ticaret ve yatırım faaliyetlerinin güçlendirilmesi, proje işbirliği ajanlarının kurulması, bölgedeki ulaşım koridorlarının geliştirilmesi, insan haklarının sağlanması, eğitim programlarının yaygınlaştırılması, Afganistan'daki durumun barışçıl bir şekilde çözümüne yardımcı olunması konularına dikkat çekti. Kırgızistan Cumhurbaşkanı Caparov ise zirvenin, karşılıklı anlayış ve güveni güçlendirmek, ticari ve ekonomik işbirliğini genişletmek için uygun koşullar yaratmayı hedeflemesi gerektiğini kaydetti. C5+1 formatı da dahil ABD ile işbirliğinin, Kırgızistan dış politikasının önemli noktalarından biri olduğunu belirtti.

Kazakistan, Orta Asya Güvenlik ve İşbirliği Forumu'na ev sahipliği yapacak

Orta Asya Güvenlik ve İşbirliği Forumu (CAF), 13-14 Temmuz 2023 tarihlerinde Kazakistan'ın başkenti Astana şehrinde başlayacak. Forum, Kazakistan Cumhurbaşkanlığına bağlı Kazakistan Stratejik Araştırmalar Enstitüsü (KazISS) ve Kazakistan Dışişleri Bakanlığı ortaklığında organize edildi. Küresel ve bölgesel güvenliğin son derece önemli hale geldiği günümüzde Orta Asya bölgesinde güvenlik ve ortaklığı önceleyen forumun, Münih Güvenlik Konferansı ve Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü gibi bir organizasyon olması bekleniyor. FORUMDA ORTA ASYA'DA GÜVENLİK KONULARI ELE ALINACAK Kazakistan Dışişleri Bakanlığı ile ortaklaşa düzenlenen foruma; aralarında Türkiye, Hindistan, Japonya, Singapur, Çin, Rusya ve ABD'nin de bulunduğu 25 ülkeden önde gelen düşünür ve siyaset bilimci katılacak. Forumda ayrıca, Türkistan bölgesindeki sorunlardan küresel güvenliğe, küresel rekabetten yapay zeka konularına kadar çok sayıda mesele ele alınacak. Ayrıca, Avrupa Birliği Orta Asya Özel Temsilcisi Terhi Hakala, Japonya Ulusal Mezun Politika Çalışmaları Enstitüsü Başkan Yardımcısı Narushige Michishita, İran Dışişleri Bakan Yardımcısı ve İran Dışişleri Bakanı Mohammad Hassan Sheykholeslami ve çok sayıda isim ayrı ayrı sunum yapacak.

Çin'den borç tuzağı: Orta Asya Zirvesi'nde hangi ülke ne kadar para aldı?

Çin-Orta Asya Zirvesi, 18 Mayıs 2023 tarihinde Çinlilerin Göktürk Devleti'ni vergiye bağladığı Tang Hanedanlığının merkezi olan Şian şehrinde başladı. İlk kez yüz yüze formatta gerçekleştirilen Çin-Orta Asya Zirvesi, bu hafta başı son erdi. Çin'in konuk ettiği Türkistan coğrafyasındaki 5 devlet başkanı, Çin hükumetinden aldıkları yardım veya yatırımlarla devletlerine geri döndü. ÇİN, TÜRKİSTAN'DAKİ HEGAMONYASINI GÜÇLENDİRİYOR Çin yönetimi, görüşme çerçevesinde bölge ülkelerinin temsilcileriyle toplamda 50 milyar doları aşan anlaşma imzaladı. Bu noktada, Kazakistan ve Özbekistan ile daha yüksek miktarda anlaşma imzalanırken; daha küçük kısmın ise Tacikistan, Türkmenistan ve Kırgızistan ile imzalandığı belirtildi. BEŞ ÜLKE ÇİN'DEN NE KADAR PARA ALDI? Peki bu beş devletin Çin'den aldığı yardım, yatırım veya kredilerin miktarı ne kadar? Çin'den ve bu beş devletin önemli kurumlarından bilgileri, Kırım Haber Ajansı (QHA) olarak derledik: ÖZBEKİSTAN Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev; Çin ile endüstriyel sanayi alanı başta olmak üzere, hidroelektrik santralleri, trafo merkezleri, demir yolu inşaatları, elektrikli otomobil fabrikalarının inşası ve diğer yatırım projeleri kapsamında değeri 25 milyar doları aşan 41 belge imzaladı. KAZAKİSTAN Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Çin ile petrol, otomobil ve diğer fabrikaların inşası ve diğer yatırım projeleri kapmasında değeri 22 milyar doları aşan 23 anlaşma imzaladı. TACİKİSTAN Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, Çin ile, Şi Cinping'in ülkeye özel bir bütün olarak tahsis ettiği 4 milyar değerindeki 25 belge imzaladı. Diğer yandan Çin kontrolündeki Asya Altyapı Yatırım Bankası, Tacikistan'da hidroelektrik santral inşası için 500 milyon dolar borç verecek. TÜRKMENİSTAN Türkmenistan Cumhurbaşkanı Serdar Berdimuhammedov, Çin ile özeliklle peterol ve doğal gaz alanlarında 23 belge imzaladı. Ancak, doğrudan yatırımlardan veya verilen miktarlardan söz edilmedi. Liderler, sadece Türkmenistan'dan Çin'e doğal gaz boru hattı inşasının devam etmesinden bahsetti. KIRGIZİSTAN Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov Çin ile petrol, kömür madeni, petrol arama projeleri, Kırgızistan Özbekistan ve Çin demir yolu inşaatı projesi ve diğer alanlarda değeri 1 milyar doları aşan 26 belge imzaladı.

Rusya'dan iki devletteki askeri üslerine "savaşa hazırlık" emri!

Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, ABD ve müttefiklerinin Orta Asya ülkeleriyle askeri ortaklığını genişletme ihtimaline karşı, Kırgızistan ve Tacikistan'daki askeri üslerinde faaliyetleri artırma kararı aldığıklarını açıkladı. RUSYA, ABD'NİN BÖLGEDE GÜÇLENMESİNDEN KORKUYOR Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) savunma bakanlarının toplantısına katılmak üzere Yeni Delhi'de bulunan Şoygu konuyla ilgili, ABD ve müttefikleri, terörle mücadelede yardım bahanesiyle Orta Asya'daki askeri varlıklarını yeniden tesis etmeye çalıştıklarını ifade etti. Sovyetler Birliğinin dağılmasının ardından bağımsızlığını ilan eden ülkelerde nüfuz alanını kaybetmek isteyen Rusya'nın Savunma Bakanı Şoygu, bölgede Rus askeri üslerine "tehditlere karşı" savaşa hazır olma talimatı verdi. ŞOYGU'DAN NATO'YA HATIRLATMA Ayrıca Rus Bakan Şoygu, Rus propagandasına devam ederek, "ABD, Afgan topraklarında yirmi yıllık varlıklarının ardından bölgeden hızla geri çekildi. Orada yaşananların sonuçların en büyük sorumluluğu NATO ülkeleri taşıyor ve Afgan topraklarındaki çatışma sonrası yeniden yapılanmanın bütün maliyetlerini onlar karşılamalılar" ifadelerini kullandı. Rusya, Ukrayna'da işgal girişimi ve saldırılara başladığı 24 Şubat 2022'den bu yana Ukrayna cephesinde çok ağır kayıplar verdi. Askeri kabiliyeti iyiden iyiye zayıflayan Rusya, yeni atılımlar arıyor. Karada Ukrayna ordusuna karşı ciddi bir başarı elde edemeyen ve işgal ettiği topraklardan çıkmak zorunda kalan Rusya'ya karşı Ukrayna ordusu büyük bir mücadele örneği sergiliyor. Rusya'nın emperyal ve sömürgeci anlayışı neticesinde, Sovyetler Birliğinin dağılmasının ardından kurulan devletlerin toprak bütünlüğünü ve egemenliğini tanımayan işgalci tutumu, Ukrayna'da başarıya ulaşırsa Orta Asya'da Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan gibi pek çok ülkenin toprak bütünlüğü ve egemenliği tehlikeye düşecek.

#Orta Asya