Kırım Tatar temsilcilerinden BBC Türkçe’ye kritik açıklamalar: İşgal, sürgün ve kültürel soykırım
Kırım Tatar Millî Meclisi (KTMM) Başkanı Refat Çubarov, eski Ukrayna Cumhurbaşkanının Kırım Özerk Cumhuriyeti Daimi Temsilcisi ve Ukrayna Milletvekili Tamila Taşeva ve Kırım Vakfı Başkanı Tuncer Kalkay, BBC Türkçe’ye yaptıkları açıklamalarda Kırım’daki son durumu değerlendirdi.
Taşeva, Rusya’nın Kırım'ı 2014’teki işgalinden bu yana Kırım Tatarlarının üçte birinin bölgeyi terk etmek zorunda kaldığını belirtti. Tamila Taşeva, bu göçte özellikle 24 Şubat 2022’de başlayan topyekûn işgal girişimi sonrasında Rus ordusuna katılmak istemeyen Kırım Tatarlarının artan baskılardan kaçmasının etkili olduğunu vurguladı.
“KIRIM TATARLARININ KİMLİĞİ SİSTEMATİK OLARAK YOK EDİLİYOR”
KTMM Başkanı Refat Çubarov ise Kırım’da “yeni mahalleler, okullar inşa edildiği” yönündeki Rus anlatısına karşın, bunun 2014’ten bu yana yarımadaya yerleştirilen bir milyondan fazla Rus vatandaşı için yapıldığını söyledi. Çubarov, Kırım Tatarlarının Ruslaştırma, asimilasyon, Kırım Tatarca eğitimin kısıtlanması, keyfi tutuklamalar ve işkenceyle karşı karşıya kaldığını belirtti.
Öte yandan bu tespitler, Freedom House, Birleşmiş Milletler (BM) ve Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı (AGİT) gibi uluslararası kuruluşların raporlarında da doğrulanıyor. Freedom House, 2025 raporunda Kırım’daki özgürlüklere 100 üzerinden sadece 2 puan verdi. AGİT ise Rusya’yı desteklemeyen Kırım Tatarlarının elektrik verilerek işkenceye maruz kaldığını ve cezaevlerinde kötü koşullarda yaşamını yitirenler olduğunu bildirmişti.
“KIRIM’IN GELECEĞİNE KIRIM TATARLARI KARAR VERECEK”
Çubarov, Kırım'ın statüsü konusunda Kırım Tatarlarının katılımı ve rızası olmadan yapılacak anlaşmaların geçersiz olacağını söylüyor. Taşeva da Kırım Tatarlarının da Ukrayna halkının kalanıyla aynı görüşte olduğunu ve toprak bütünlüğünün korunmasını istediğini aktarıyor.
“RUSLAR BİLE RUS DAYATMALARINI YASA DIŞI BULUYOR”
Bununla birlikte London School of Economics’den Dr. Eleanor Knott da işgal öncesi yapılan saha çalışmalarına dayanarak, Kırım’da yaşayan etnik Rusların bile Rus vatandaşlığını “yasa dışı ve istenmeyen” gördüğünü kaydetti. Dr. Knott, 2014 öncesi seçimlerde Kırım'daki Rus yanlısı partilerin hiçbir başarı elde edemediğini aktarıyor ve bunu "Birincisi, ideolojilerinin halkta karşılığı yoktu. İkincisi, yolsuzluk ve organize suç aracılığıyla yürüttükleri politika tarzları bu partileri seçmenlerin gözünde popülerlikten uzak ve gayrimeşru kıldı." şeklinde iki ana nedene bağladı.
KIRIM TATARLARI, TRUMP’IN TUTUM DEĞİŞİKLİĞİNİ OLUMLU KARŞILADI
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Donald Trump, daha önce Kırım'ı geri almanın gerçekçi olmadığına işaret eden söylemler kullanıyordu. Öte yandan Eylül ayında yaptığı açıklamada, Rusya’yı “kâğıttan kaplan” olarak nitelendirdi ve Ukrayna’nın tüm topraklarını geri almasının mümkün olduğunu ifade etti.
Taşeva, Trump’ın bu değişen söyleminin “daha doğru bilgilere ulaşmasıyla” bağlantılı olduğunu belirterek, “Bence Trump farklı kaynaklardan, istihbarat örgütlerinden ve Ukrayna’dan daha iyi bilgilere kavuştu.” dedi. Ayrıca Taşeva, Ukrayna’nın son dönemde Rusya’nın derinliklerindeki hedeflere düzenlediği saldırıların ve Rusya’nın savaş kapasitesinin zayıflamasının da bu tutum değişikliğinde etkili olduğunu kaydetti.
Çubarov ise Trump’ın artık Ukrayna-Rusya Savaşı hakkında “objektif sonuçlar çıkarmaya başladığını” söyledi. “Sonuçta Ukrayna, toprak bütünlüğünü yeniden sağlayacaktır.” diyen Çubarov, Eylül sonunda diplomatik temaslarda bulunmak üzere ABD’nin New York kentinde bulunmuştu.
“KİMSE BİZİM VATANIMIZI VERMEYE KALKMASIN”
ABD Kongresinin Ukrayna grubundan ABD Temsilciler Meclisi Üyesi Dan Goldman ile görüşen Çubarov burada yaptığı açıklamada, “Kırım Yarımadası sadece Ukrayna’nın toprak parçası değil, aynı zamanda Kırım Tatar halkının ana vatanı. Kimse bizim vatanımızı vermeye kalkmasın.” dediğini aktardı.
BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Vakfı Başkanı Tuncer Kalkay, ABD Başkanı Donald Trump’ın Kırım ve Ukrayna konusundaki söylemlerine ithafen, “Onun söylemleri, absürt de olsa herkesi ilgilendiriyor ve bu tür sözler Putin’i de pervasızlaştırıyor.” dedi.
İŞGALCİ YÖNETİMDEN CEVAP YOK
KTMM 2016'da Rusya tarafından yasaklandıktan sonra Rusya yanlısı bir sözde Kırım Tatar Milli Şurası kuruldu.
BBC, Rusya'nın Kırım politikası ve yarımadada son 11 yılda yaşananlara dair eleştirileri sormak için bu kurumla iletişime geçti ancak mülakat yapılamadı.
“TEK YOL ULUSLARARASI HUKUK”
KTMM Başkanı Çubarov, yaşanan göç dalgaları sonucunda Türkiye’de 3 ile 5 milyon arasında Kırım kökenli kişi olduğu tahmininin olduğunu belirtti. Çubarov, Kırım’daki durumu değerlendirirken, yarımadanın Rusya’ya uluslararası alanda tanınması hâlinin “Kırım Tatar halkının nihai olarak yok edilmesi” anlamına geleceği uyarısında bulundu.
Çubarov, çözümün tek yolunun uluslararası hukuk ve adalet prensipleri olduğunu vurguladı ve "Ukrayna'nın toprağını başka ülkelere vermek isteyen yabancı liderlerin bilmesi gereken şey şu: Ukrayna halkı buna razı değil ve hiçbir zaman olmayacak." şeklinde ekleme yaptı.
Taşeva, Kırım Tatarlarının durumuna dair endişelerini dile getirerek, Rusya’nın 24 Şubat 2022’de başlattığı topyekûn işgal girişimi ve sonrasında artan asker alma uygulamalarının Kırım Tatarlarının üzerinde göçe zorlayıcı etkisi olduğunu aktardı. Taşeva, “Eğer Rusya Kırım’ı 10 yıl daha işgal etmeye devam ederse Kırım Tatarlarının varlığının tamamen silinmesinden endişe ediyorum.” şeklinde konuştu.
KIRIM TATAR KÜLTÜRÜ TÜRKİYE’DE CANLANIYOR
Kalkay, Türkiye’de Kırım Tatar kültürünün son yıllarda yeniden canlandığını ifade etti ederek, “50 yıl önce kültürü yaşatmak için aktif çaba gösterenlerin sayısı bir elin parmaklarını geçmezdi. Bugün köylerde Kırım Tatar bayrakları görüyorum, gençler kültüre daha ilgili ve düzenlediğimiz etkinliklerde 5-10 bin kişiye ulaşıyoruz.” dedi. Ancak Kalkay, aynı zamanda Rus işgalinin Tatar halkı arasında büyük bir endişe kaynağı olmaya devam ettiğini söyledi.
