Tdk Haberleri - Son Dakika Tdk Haber Güncel Gelişmeler

26 Eylül Türk Dil Bayramı kutlu olsun!

Bundan tam 93 yıl önce İstanbul Dolmabahçe Sarayı’nda Birinci Türk Dil Kurultayı hayata geçirildi. O gün, Türk Dil Bayramı olarak ilan edildi. Türkiye'nin kurucu lideri Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün talimatıyla 26 Eylül 1932-6 Ekim 1932 tarihleri arasında düzenlenen Birinci Türk Dil Kurultayı'nın açılış günü olan 26 Eylül tarihi, her yıl “Türk Dil Bayramı” olarak kutlanıyor. “Türk Dili Tetkik Cemiyeti” adıyla 12 Temmuz 1932’de kurulan ve ardından “Türk Dil Kurumu” ismini alan cemiyetin düzenlediği Birinci Türk Dil Kurultayı'nda çok sayıda bilim adamı, gazeteci, yazar, devlet adamı ve sanatçı bir araya geldi. Türkçe’nin önemine dikkat çekmek adına 26 Eylül günü “Türk Dil Bayramı” ilan edildi. TÜRK DİL BAYRAMI TARİHİ Milletin var olabilmesi için dilin en önemli unsur olduğuna dikkat çeken ve Türk dili üzerinde çalışmaları teşvik eden Mustafa Kemal Atatürk, 11 Temmuz 1932 tarihinde bir akşam yemeği esnasında, dil işlerine yoğunlaşılması gerektiğini söyleyerek bu konuda ciddi bir atılım gerçekleştirdi. Türk Dili Tetkik Cemiyeti adında 12 Temmuz 1932 tarihinde Türk dili ile ilgili bir kurum kuruldu. Daha sonra Samih Rifat, Ruşen Eşref (Ünaydın), Celâl Sahir (Erozan) ve Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İçişleri Bakanlığına giderek başvuruda bulunmasıyla kurumun adı Türk Dil Kurumu olarak değiştirildi. Türk Dil Kurultayı, Türk dilinin gelişmesi ve zenginleşmesi adına önemli bir girişim olarak tarihe geçti. “TÜRK DİLİ, DİLLERİN EN ZENGİNLERİNDENDİR” “Millî his ile dil arasındaki bağ çok kuvvetlidir. Dilin millî ve zengin olması, millî hissin gelişmesinde başlıca etkendir. Türk dili, dillerin en zenginlerindendir; yeter ki bu dil şuurla işlensin. Ülkesini, yüksek istiklalini korumasını bilen Türk milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır.” Gazi Mustafa Kemal Atatürk

TDK Başkanı Prof. Dr. Mert’ten Dil Bayramı'nda QHA’ya özel röportaj

Türk Dil Kurumu (TDK) Başkanı Prof. Dr. Osman Mert, 26 Eylül Dil Bayramı dolayısıyla Kırım Haber Ajansı’na (QHA) özel açıklamalarda bulundu. Mert, Türk dilinin yalnızca bir iletişim aracı değil, Türk dünyasının ortak hafızası ve kimliği olduğunu vurguladı. "İNSAN, DİLLE İNSAN OLUR" Mert, Türk dilinin Türk dünyasındaki en önemli varlık olduğuna vurgu yaptı ve “Zaten insan da dille insan olur. Her milletin ortak bir dili vardır.” dedi Kurucu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün bu bilinçle TDK’yi kurduktan kısa süre sonra I. Türk Dili Kurultayı’nı topladığını hatırlatan Mert, I. Türk Dili Kurultayı’na dünyanın dört bir yanından ve Türkiye’den akademisyenlerin katıldığını hatırlattı. “TÜRKÇE İÇİN TARİHÎ KARARLAR ALINDI” Türkçe tarihinde ilk kez bir devlet başkanının akademik bir zeminde bilim insanlarıyla bir araya geldiğini vurgulayan Mert, “Dokuz gün süren kurultay canlı olarak radyodan yayınlandı, halk da sürece dâhil oldu. Akademisyenlerin değerlendirmeleri ve halkın katılımıyla Türkçenin geleceğine dair önemli kararlar alındı.” dedi. Mert, kurultayın ardından Halit Fahri Ozansoy’un önerisiyle 26 Eylül’ün “Dil Bayramı” olarak kabul edildiğini kaydetti. “Bugün de her 26 Eylül’de akademik faaliyetler ve çeşitli etkinliklerle bu günü kutluyoruz.” diyen Mert, iki yıl önce Bakü’de, Birinci Türkoloji Kongresi’nin yapıldığı salonda kutlama gerçekleştirdiklerini belirtti. “HER YIL AKADEMİK FAALİYETLERLE KUTLUYORUZ” Her yıl 26 Eylül’de Türk Dünyası Edebiyat Ödülleri’nin verildiğini anımsatan Mert, “Bu yıl da az önce bahsettiğim gibi ödülleri takdim edeceğiz. Böylece 26 Eylül’ü, toplumumuzda ve Türk dünyasında dil bilincini artırmak, Türkçe’nin önemini vurgulamak için bir vesile olarak değerlendiriyoruz.” dedi.

TDK Başkanı Mert: Gaspıralı’nın felsefesi bugün Türk dünyasının yolunu aydınlatıyor

Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Türk Dünyası Parlamenterler Vakfı (TDPV) iş birliğinde 24 Eylül 2025 tarihinde Ankara Ticaret Odası Meclis Salonu’nda “İsmail Bey Gaspıralı Anma ve Belgesel İlk Gösterimi Programı” düzenlendi. Etkinlik sonrasında Kırım Haber Ajansı (QHA) mikrafonlarına konuşan Türk Dil Kurumu (TDK) Başkanı Prof. Dr. Osman Mert, İsmail Bey Gaspıralı'nın fikirlerinin günümüzde de yol gösterici olduğunu vurguladı. Prof. Dr. Mert, Gaspıralı’nın “Dilde, fikirde, işte birlik” şiarının bugün Türk devletlerinin geliştirdiği politikaların felsefi temelini oluşturduğunu belirterek, "Bugün Türk dünyası adına yapılan devletler düzeyinde yapılan işlere bakarsanız hepsinin arkasındaki felsefe aslında İsmail Bey Gasparalı'nın felsefesi: Dilde, fikirde, işte birlik. Bu çok doğru bir tespit, doğru bir felsefe. Dilde birliği sağlamadan, fikirde, fikirde birliği sağlamadan, işte birliği sağlayabilmemiz mümkün değil." dedi. "ORTAK BİR İLETİŞİM ARACI GEREKİYOR" Ayrıca Prof. Dr. Mert, geçmişte Türk dillerinin büyük ölçüde birbirini anlayabilir durumda olduğunu hatırlatarak, "Lehçe konuşan topluluklar yakın coğrafyalarda yaşıyor, iletişimde zorlanmıyordu. Ancak yaşanan gelişmelerle Türk toplulukları Asya’da dağıldı ve zamanla lehçeler arasındaki anlaşılabilirlik azaldı." ifadelerini kullandı. Mert, günümüzde kendi içlerinde farklılıklar gösterse de bu lehçelerin ortak bir iletişim diline ihtiyacı olduğunu vurguladı. Mert, “Bütün devletlerimizin dilleri korunacak ve gelişecek. Fakat bunun yanında mutlaka ortak bir iletişim dili oluşturmalıyız. Ortak bir dil olmadan herhangi bir alanda iletişim kurmamız, iş birliğini geliştirmemiz ve Türk dünyasında kolektif bir düşünce ortaya koymamız mümkün değildir.” şeklinde vurgu yaptı. 1991’den bu yana Türk dünyasında dil birliği konusunun devletler düzeyinde ele alındığını, 2022 yılında ise ilk kez alfabe birliği konusunda siyasi iradenin ortaya konduğunu hatırlatan Mert, Türk dünyasında alfabe birliği sürecinde bizzat görev aldığını belirtti. GASPIRALI BUGÜN HÂLÂ YOLUMUZU AYDINLATAN BİR IŞIK YAKTI Bununla birlikte bu sürecin akademik tarafını tamamladıklarını bildiren Mert, bugün Türk Devletleri Teşkilatı (TDK) ve teşkilata bağlı kuruluşların, ayrıca TDK, Yunus Emre Enstitüsü (YEE), Maarif Vakfı, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB) ve diğer Türkiye’de Türk dünyasına yönelik faaliyet gösteren kurumların bu vizyonu desteklediğini vurguladı. TDK Başkanı, “Bütün bu çalışmalar, dikkat ederseniz, Gaspıralı’nın felsefesinin bugünkü temsilcileridir. Gaspıralı bir ışık yaktı. Bu ışığın ne kadar süreyle yolumuzu aydınlatacağını kimse bilemezdi ama bugün hâlâ zihin dünyamızı aydınlattığından şüphem yok.” ifadelerini kullandı.

TDK, Ağız Araştırmaları Veri Tabanı'nı erişime açtı

Türk Dil Kurumu (TDK) Ağız Araştırmaları Bilim ve Uygulama Kolu tarafından hazırlanan “Ağız Araştırmaları Veri Tabanı” erişime açıldı. TDK tarafından 8 Eylül 2025 tarihinde yapılan açıklamada, "Ağız Araştırmaları Veri Tabanı"nın, "https://agiz.tdk.gov.tr" adresinde kullanıma açıldığı belirtildi. Açıklamada; veri tabanlarının, büyük veri saklama kapasitesi, hızlı ve kolay erişim, veri bütünlüğü ve güvenliği gibi özellikleri sayesinde araştırmacılar için önemli bir kaynak oluşturduğu vurgulandı. GÜNCEL ÇALIŞMALARA ERİŞİM SAĞLIYOR Ağız Araştırmaları Veri Tabanı’nın da bu amaçla hazırlanan ve sadece ağız araştırmaları ile ilgili çalışmaların bulunduğu bir tematik arama motoru olduğu ifade edilen açıklamada şu ifadeler kullanıldı: "Araştırmacıların kullanımına sunulan bu veri tabanı ile ağız bilimi alanında yapılmış çalışmalara kolayca erişmek ve güncelleme işlemleri yapmak mümkün olabilecektir. Türk Dil Kurumunun dijitalleşme yönündeki uygulamalarından biri olan Ağız Araştırmaları Veri Tabanı'nın araştırmacılar ve alana ilgi duyanlar için yararlı olacağını umuyoruz."

Dilde, Fikirde, İşte Birlik Türk Dünyası Edebiyat Ödülleri 26 Eylül’de sahipleriyle buluşacak!

Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) ve Türk Dil Kurumu (TDK) iş birliğinde 2022 yılından beri adını Türk dünyasındaki milli uyanış hareketlerinin öncülerinden ve büyük fikir adamlarından olan Kırım Tatar siyasetçi, düşünür, yazar, eğitimci ve yayıncı İsmail Bey Gaspıralı’nın “Dilde, fikirde, işte birlik” şiarından alan Dilde, Fikirde, İşte Birlik Türk Dünyası Edebiyat Ödülleri sahiplerini bulacak. Dil Bayramı'nın 93. yılında 26 Eylül 2025 tarihinde gerçekleştirilecek olan ödül töreninde Türk dünyasından edebiyatçılar bir araya gelecek ve ödüller teslim edilecek. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumunun Bilkent Yerleşkesi’nde düzenlenecek törene, TDT Aksakallar Konseyi Başkanı Binali Yıldırım ve Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanı Prof. Dr. Derya Örs katılacak. Türkiye’den ve diğer Türk devletlerinden TDK Bilim Kurulu Üyesi ve TDK Haberleşme Üyesi bilim insanları tarafından değerlendirilen adaylara ödüller takdim edilecek. Dilde, Fikirde, İşte Birlik Türk Dünyası Edebiyat Ödülleri’nin; Azerbaycan’dan Prof. Dr. Zahid Halil’e, Kazakistan’dan Saule Dosjan’a, Kırgızistan’dan Prof. Dr. Sulayman Rısbayev’a, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nden (KKTC) Şirin Zaferyıldızı Zaimağaoğlu ve Özbekistan’dan Miraziz Azam’a takdim edilmesine karar verilmişti.

Türk Dil Kurumunun kuruluşunun 93. yıl dönümü

Ulu önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün talimatıyla 12 Temmuz 1932’de Türk Dili Tetkik Cemiyeti adıyla adıyla kurulan Türk Dil Kurumu, kuruluşunın 93 yaşında. TDK, 93 YILDIR TÜRKÇENİN HİZMETİNDE TDK Başkanı Prof. Dr. Osman Mert, kurumun kurulul yıl dönümünde paylaştığı mesajda, TDK'nın kuruluşundan bu yana, Türkçeyi ilmî yöntemlerle inceleyip geliştirmek ve dünya dilleri arasında hak ettiği konuma taşımak için aralıksız çalışmakta olduğunu vurguladı. TDK resmî internet sayfası aracılığıyla paylaşılan mesajda şu ifadelere yer verildi: Türk Dil Kurumu, Türk dilinin çağdaş ve bilimsel temellerle geliştirilmesi düşüncesiyle 12 Temmuz 1932’de kurulmuş; bu büyük adımın mimarı Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK olmuştur. Kuruluşundan bu yana, Türkçeyi ilmî yöntemlerle inceleyip geliştirmek ve dünya dilleri arasında hak ettiği konuma taşımak için aralıksız çalışmaktadır. Dil, bir milletin ruhunu, düşüncesini ve ortak hafızasını yansıtan canlı bir mirastır. Türk Dil Kurumu, bu anlayışla hem tarihsel mirasımıza sahip çıkmakta hem de çağın gereklerine uygun bir dil bilinci oluşturmak için akademik çalışmalar, yayınlar ve projeler üretmektedir. Kültürel sürekliliğin, millî bilincin ve ortak aidiyet duygusunun da en büyük koruyucuları arasında yer almaktadır. 93 yıldır Türkçenin hizmetinde olan Türk Dil Kurumunun kuruluş yıl dönümünde, kurucumuz Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK başta olmak üzere, emeği geçenleri ve Türk diline emek veren bilim adamlarını saygı ve minnetle anıyor; Kurumun bugünlere gelmesinde iz bırakan bütün çalışma arkadaşlarımıza da teşekkür ediyoruz.

TDK ve HAVELSAN’dan Türkçeye yapay zekâ destekli hamle

HAVELSAN ile Türk Dil Kurumu (TDK) Türkçenin teknolojiye entegrasyonuna katkı sağlayacak iş birliği protokolü 21 Haziran 2025 tarihinde imzalandı. HAVELSAN'dan yapılan açıklamaya göre, HAVELSAN Genel Müdürü Mehmet Akif Nacar ile TDK Başkanı Prof. Dr. Osman Mert tarafından imzalanan protokol ile TDK verilerinin yapay zekâ teknolojileriyle dijitalleştirilmesi, güncellenmesi ve modellenmesi hedefleniyor. "TÜRK DERLEM TABANLI SÖZLÜK" Türkçenin teknolojiyle entegrasyonuna katkı sağlayacak bu iş birliği 5 yıl sürecek. Bu çerçevede, TDK'nin sahip olduğu geniş edebî eser ve belge arşivinin dijitalleştirilmesi ve HAVELSAN'ın üretken yapay zekâ modeli MAIN kullanılarak millia1 imkânlarla "Türkçe Derlem Tabanlı Sözlük" oluşturulması amaçlanıyor. Bu amaçla üç fazda yürütülecek projenin ilk 6 aylık döneminde veri altyapısı kurulacak ve sayısallaştırma çalışmaları yapılacak. Daha sonraki fazlarda ise yapay zekâ uygulamaları ve büyük dil modelleri geliştirilerek Türkçenin dijital dünyadaki varlığı güçlendirilecek. MAIN YAPAY ZEKÂ TÜRKÇE İÇİN İŞ BAŞINDA TDK'nin sahip olduğu kapsamlı metin kütüphanesi, bu projede kritik bir kaynak olarak rol alacak. Kurum, HAVELSAN'ın teknik desteğiyle bu zengin veri setini MAIN yapay zekâ modeliyle uluslararası profesyonel standartlarda işleyecek. Böylelikle millî ve bağımsız bir "Derlem Tabanlı Türkçe Sözlük Projesi" de resmen hayata geçirilecek. “BU PROJE TÜRK DİLİNE BİR SORUMLULUK” TDK Başkanı Prof. Dr. Mert, törende yaptığı konuşmada, "Dil, bir milletin en temel unsurudur. TDK olarak üzerinde en fazla çalıştığımız konulardan biri 'Derlem Tabanlı Türkçe Sözlük' ve 'Büyük Dil Modeli'. HAVELSAN ile yürüttüğümüz bu önemli proje sayesinde Türkçemizin dijital dünyadaki konumu güçlenecek, geleceğe daha sağlam ve sistematik bir miras bırakacağız." ifadelerini kullandı. HAVELSAN Genel Müdürü Nacar da "Bu proje, teknik bir yazılım çalışmasının ötesinde, Türk kültürüne ve diline değer katacak stratejik bir sorumluluktur. TDK'nin akademik yetkinliği ile HAVELSAN'ın yapay zekâ alanındaki tecrübesini ve MAIN ürünümüzün yeteneklerini bir araya getirerek, Türkçemizi dijital çağın en ileri teknolojileriyle buluşturacağız." dedi.

Türk Dünyası Birliği Yolunda Ortak Alfabe Çalıştayı Antalya'da toplandı

Türk Devletleri Teşkilatı (TDT), Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu (TDK), Türk Akademisi iş birliğiyle “Türk Dünyası Birliği Yolunda Ortak Alfabe” isimli çalıştay, Antalya’da bilim insanlarını ve uzmanları bir araya getirdi. Saat 10.00’da başlayan çalıştayın açılış konuşmasını yapan TDK Başkanı Prof. Dr. Osman Mert, alfabe değiştirmenin çok zor ve sancılı bir süreç olduğunu, geçen yıl Azerbaycan’ın başkenti Bakü'deki toplantılarda zaman zaman ümitsizlik yaşadıklarını ancak sonunda ortak bir kararla alfabe değişiminin kabul edildiğini belirtti. “BİZİ BU MASA ETRAFINDA TOPLAYAN ORTAK DEĞERLERİMİZ” Başkan Osman Mert, Türk dünyasının alfabesi için toplandıklarını vurgulayarak, "Bizi bu masanın etrafında toplayan ortak değerlerimiz ve ortak dilimiz. Onun için ortak değerlerimiz, dilimiz ve geçmişimiz çok kıymetli" ifadelerini kullandı. Türk dilinin çok geniş bir coğrafyaya yayıldığını ve bunun hem avantaj hem de dezavantajlarının olduğunu kaydeden Mert, Türklerin 8. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar ortak alfabede buluştuklarını hatırlattı. Mert, aynı zamanda tarih boyunca hanlıklarda ve devletlerde ortak alfabe kullanımının bir gelenek olduğunu belirterek, "Atalarımız 8. yüzyılda ortak alfabede buluşmayı başardı. Biz de onların torunları olarak bunu başarmalıyız dedim ve çok şükür Allah bunu bize nasip etti" ifadelerini kullandı. Mert, alfabe değiştirmenin zorluğuna rağmen Türk dünyasının ortak bir dil ve değerler etrafında yeniden birleştiğini vurguladı. “GELECEĞİ KONUŞACAĞIZ” Alfabenin bir işaret dili olduğunu ama alfabe birliğini sağlayamadan istedikleri düzeyde ilişkileri geliştiremeyeceklerini vurgulayan Mert, alfabenin önemli ölçüde siyasî bir konu olduğunu kaydetti. Bu bağlamda, "Aslında alfabe önemli ölçüde siyasî bir konu. Bizim kabul ettiğimiz ya da belirlediğimiz akademik tarafı. 34 harflik çerçeve alfabe üzerinde büyük bir uzlaşı gerçekleştirdik. Ortak alfabe bizi bir araya getirdi. Buraya toplanma nedenimiz 34 harfi tartışmak değil o konu çok şükür bitti ve bundan sonra yarını konuşacağız. Yani bundan sonra neler yapabiliriz, kurum ve kuruluşlar sürece nasıl katkı sağlamalı bunları konuşacağız." dedi. “TDK, TÜRK DİLİNİN KURUMUDUR” TDK’nin sadece Türkiye’nin bir kurumu değil Türk dilinin bir kurumu olduğunu kaydeden Mert, bütün Türk lehçeleriyle ilgili çalışmalar yaptıklarını ve yeri geldiğinde Türk dili için maddi destek verdiklerini vurguladı. “Türk Dünyası Birliği Yolunda Ortak Alfabe” isimli çalıştay 29 Nisan 2025 tarihinde de çeşitli oturumlarla devam edecek.

#Tdk