Ömrünü Türk dünyasına ve Türklüğe adayan bir fikir insanı Hüseyinzade Ali Turan Bey
Hüseyinzade Ali Turan Bey, 8 Mart 1864 tarihinde Azerbaycan'ın Salyan bölgesinde hayata gözlerini açtı. Ortaöğretimini tamamladıktan sonra yükseköğrenim için Petersburg'a gitti. Fizik-Matematik Fakültesinde eğitim alan Ali Turan Bey, 1890 yılında mezun olduktan sonra İstanbul’a giderek Mekteb-i Tıbbiyye-i Askeriyyede eğitim almaya başladı. 1895 yılında mezun olan Ali Turan, Haydarpaşa Askerî Hastanesinde hekim olarak çalıştı.
Ali Turan Bey, İttihat ve Terakki Cemiyetiyle bağlantısı olan bir şahsiyetti. 1897 yılındaki Türk-Yunan savaşında cepheye gitti fakat cemiyete yakınlığı nedeniyle 1903 yılında Azerbaycan’a dönmek zorunda kaldı.
Çalışmalarına memleketinde de devam eden Ali Turan Bey, Kaspi gazetesinde ilk yazısını yayımladı. Hayat gazetesinde Ahmet Ağaoğlu ile başyazarlık yaptı. Fakat bu gazete kapatılınca Füyûzât dergisini çıkarttı ve Müslüman-Türk coğrafyasındaki kültürel hayata hizmet etti. Kendisi "Füyûzatçılık” ekolünün de kurucusu oldu.
TÜRKLÜĞE ADANMIŞ BİR ÖMÜR
Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyetin ilan edilmesinden sonra İttihatçılar tarafından davet edilerek İstanbul’a dönen Ali Turan Bey; Türk Ocağının ve Türk Yurdu dergisinin kurulmasında aktif rol aldı. Aynı zamanda Ali Turan, Ziya Gökalp tarafından sistemleştirilecek olan “Türkleşmek-İslâmlaşmak-Muasırlaşmak” düşüncesini de ortaya koyan önemli ideologlardandı.
I.Dünya Savaşı yıllarında Avrupa ülkelerine gönderilen Turan Heyetinde yer alarak Türk dünyasının sorunlarını dünyaya duyurdu. 1926 yılında Bakü’de toplanan I. Milletlerarası Türkoloji Kongresi’ne katıldı. 1936’da İstanbul’da toplanan III. Türk Dil Kurultayı’nda aktif rol oynadı.
TÜRK DÜNYASI İÇİN ESERLER ÜRETTİ
Türklük bilincini ilk kez dedesinden alan Ali Bey, Petersburg’da eğitim gördüğü yıllarda Şarkiyat bölümü derslerine katıldı ve Türk dünyasının farklı bölgelerinden gelen arkadaşlarıyla konuşarak bu konudaki fikirlerini olgunlaştırdı. Bu önemli şahsiyet, hayatının ilerleyen yıllarındaki entelektüel faaliyetlerini de bu fikirler üzerine temellendirdi.
Hüseyinzade Ali Turan Beyin eserleri arasında en önemli olan ise “Türkler Kimdir ve Kimlerden İbarettir” başlığını taşıyan makale serisidir. Bu makalelerde Ali Bey, “Türklük” kavramını döneminin bilimsel anlayışı doğrultusunda ele almıştır. Aynı zamanda; "Turan”, “Hal-i Vatan-Yurt Kaygusu”, “Hicrandan Şikayet”, “Terane-i Seher”, “İncizablarım” gibi şiirleri, "Siyaset-i Füruset” isimli uzun hikâyesi ve “Timur’un Hayali Karşısında” ismini taşıyan yarım kalmış hikâyesi bulunmaktadır.
76 yıllık ömrü boyunca Türk dünyasına ve Türkçülük mefkuresine hizmet etmiş olan bu önemli şahsiyet, 17 Mart 1940 tarihinde İstanbul’da vefat etti. Naaşı ise Karacaahmet Mezarlığı’na defnedildi.
Türk dünyasının ve Azerbaycan'ın büyük mütefekkiri Hüseyinzade Ali Turan Bey'i vefatının sene-i devriyesinde rahmetle anıyoruz.
