Vatan Kırım'a dönüş mücadelesi: 1969 Mayakovskiy Eylemi

Kırım Tatar millî hareketinin tarihi incelendiğinde 6 Haziran 1969 tarihinde gerçekleştirilen eylemin müstesna bir konumu bulunmaktadır. Moskova'nın Mayakovskiy Meydanı'nda yalnızca 6 Kırım Tatarı tarafından düzenlenen protesto, vatana dönüş mücadelesinin en önemli kıvılcımlarından birisi olarak değerlendirilmektedir.

Kırım Tatar halkının 18 Mayıs 1944 tarihinde uğradığı sürgün sonrasında, sağ kalabilenleri Türkistan, Urallar ve Sibirya'da yaşamak zorunda kalmış ancak vatana dönüş ülküsü kalplerde yaşamaya devam etmişti.

Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi, 17 Ağustos 1967 tarihinde Kırım Tatarlarının sürgün edildikleri mevcut ikametlerinde tutulması kararını aldı.

Vatana dönüş için mücadele azmininden bir adım dahi geri adım atmayan Kırım Tatar halkı, seslerini duyurabilmek adına, Dünya Komünist ve İşçi Partileri Konferansı’nın gerçekleştiği esnada Moskova'nın Mayakovskiy Meydanı'nda protesto düzenledi. “Komünistler, Kırım’ı Kırım Tatarlarına Geri Verin!”, "Kırım Tatarlarına yönelik zulmü durdurun!", “General Grigorenko’ya Özgürlük!” yazılı pankartlarla meydana gelen 6 Kırım Tatarı, yalnızca 6 dakika kalabildikleri meydanda vatan mücadelesi yolunda önemli bir eylem gerçekleştirdi. Kırım Tatar eylemciler, dakikalar içerisinde sivil polislerin hedefi olmuş ve gözaltına alındıktan sonra hiçbir suç isnat edilmeden tutuklanarak hapse atılmıştı.

18 MAYIS 1944 KIRIM TATAR SÜRGÜNÜ VE SOYKIRIMI

Sovyet hükûmeti, Stalin’in emriyle 18 Mayıs 1944’te Kırım’daki tüm Kırım Tatarlarını sürgün etti. Sürgün sırasında Kırım Tatar erkeklerin büyük bir çoğunluğu Kızılordu’da Alman Nazi ordusuna karşı savaşıyordu. Çoğunlukla kadınlar, çocuklar, yaşlılar olmak üzere hayvan vagonlarına doldurulan Kırım Tatarları; Türkistan, Urallar ve Sibirya’ya sürgün edildi. Kırım’dan sürgün edilen 420 bini aşkın Kırım Tatarının yüzde 46’sı sürgün yolunda veya gittikleri yerlerde açlık, susuzluk ve hastalık gibi çeşitli sebeplerden dolayı hayatını kaybetti.

Sovyet yönetimi, sürgünden sonra Kırım’da, Kırım Tatarlarının varlığına işaret eden her şeyi ortadan kaldırmaya başladı. Adeta bir kültürel soykırım dalgası başladı. Köy, kasaba, ilçe ve şehirler başta olmak üzere Yarımada'daki binden fazla yerleşim yerinin Kırım Tatarca olan adları değiştirildi. 

Sovyet yönetimi, Vatan Kırım’ın demografik yapısını değiştirmeyi amaçladı. Ancak Kırım Tatarları, bağrından koparıldıkları o aziz Vatanı, Kırım’ı hiçbir zaman unutmadı. Sürgünlük yollarında, sürgün edildikleri yerlerde vatana dönmek için çaba gösterdi. Nihayet, yıl 1989’u gösterdiğinde Kırım Tatarları, yavaş yavaş ata topraklarına dönmeye başladı. O tarihten itibaren Kırım Tatarları yaşadıkları yokluklara rağmen vatanda kalma mücadelesini sürdürdü.

Kırım Tatarları, 1989’un sonuna kadar sürgün yerlerinde zorla tutuluyordu. Anavatan Kırım’a geri dönme teşebbüsleri, hapisle ve yeni sürgünle cezalandırılıyordu. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte Kırım Tatarları vatana dönmeye başladı. Ancak yaklaşık 150 bin Kırım Tatarı maddi yetersizlik ve yasal engeller nedeniyle Türkistan'da kaldı.

2015 yılında Ukrayna Parlamentosu, Kırım Tatar Sürgünü’nü soykırım olarak kabul etti ve 18 Mayıs tarihini “Kırım Tatar Soykırım Kurbanlarını Anma Günü” olarak ilan etti.

2019 yılında Letonya ve Litvanya meclisleri, 2022’de ise Kanada parlamentosunun alt kanadı olan avam kamarası 18 Mayıs 1944 Kırım Tatar Sürgünü'nü soykırım olarak tanıdı.