Büyük Türk bilgini ve Türkçe aşığı Ali Şir Nevai

15. yüzyıl Türk şairi, Türk dünyasının ortak değeri ve devlet adamı Nizamüddin Ali Şir Nevai veya yaygın adıyla Ali Şir Nevai, 3 Ocak 1501 yılında vefat etti. Çağatay edebiyatının oluşmasında önemli roller alan şair, eserleri ve fikirleriyle halen anılmaya devam ediyor.

Türk dünyasının ortak değeri, büyük Türk devlet adamı ve şairi Ali Şir Nevai, bundan tam 521 yıl önce doğduğu Herat'ta vefat etti. Çağatay edebiyatının oluşmasında önemli roller alan şair, eserleri ve fikirleriyle halen anılmaya devam ediyor.

BÜYÜK TÜRK ŞAİRİ ALİ ŞİR NEVAİ'NİN HAYATI

Timurlular Devleti zamanında Horasan’da yaşamıştır. Ünlü bilim ve devlet adamı Hüseyin Baykara ile arkadaştırlar. Şair, yazar ve mimardır. Türkçeye verdiği büyük değer ile bilinir. Hatta Muhakemet’ül Lügateyn (iki dilin karşılaştırılması) adlı eseri Türkçenin Farsça’dan üstün bir dil olduğunu ispatlamak için yazmıştır. Sultan Hüseyin Baykara, Herat'ta yönetimin başına geçince, Ali Şîr Nevâî'yi önce mühürdar yaptı. Daha sonra vezirlik görevine tayin etti. Görevi sırasında bol bol kitap okumak, ilim çevreleriyle sohbet etmek ve araştırma yapmak imkanı bulan Ali Şîr Nevâî, bir süre sonra İstifasını Hüseyin Baykara'ya sunduysa da kabul edilmedi. Aksine Esterebad Valiliği'ne tayin edildi. Ali Şîr Nevâî, valilik görevinde fazla durmadı ve 1490 yılında ayrıldı.

Ali Şîr Nevâî'nin ailesi çok zengindi. Onun için devletten hiç maaş almadığı gibi devlete yardım da etti. Ali Şîr Nevâî topluma ve insanlığa hizmet etmekten büyük sevinç duyardı. Bu düşünceden hareketle çeşitli vakıflar kurdu. Valilik görevinden ayrıldıktan sonra bilim ve sanat konularında yoğunlaşan Ali Şîr Nevâî, 1501 yılında doğduğu şehir olan Herat'ta vefat etti.

Ali Şir, çocukluk yıllarından itibaren şiirle meşgul olmuş; küçük yaşta pek çok şairin şiirlerini ezberlemiştir. Onun yetişmesinde, şair olan dayısı Kabûlî ile Garîbî’nin önemli katkıları olmuştur. Gelenek itibariyle Klasik Şark edebiyatının dairesi içinde yaşamaktadır. Çocukluğunda Arapça ve Farsçayı öğrenmiş; Arap ve Fars edebiyatına vakıf olmuştur. Genceli Nizamî, Dehlevî, Firdevsî ve üstadı Molla Cami’nin üzerinde önemli etkiler bırakmış.

ALİ ŞİR NEVAİ: MAHBUBÜ'L-KULÜB

Ali Şir Nevai'nin son eseri olan 1500-1501 (H. 906) yılında yazdığı Mahbubü'l-kulub, çeşitli meslek gruplarındaki insanların karakterlerini tanıtan, iyi ve kötü huylar hakkında bilgi veren, dini ve tasavvufi konuları işleyen öğretici, öğüt verici bir eserdir. 

Mahbubü'l-kulüb'un kimisi Türkiye kitaplarında ve kimisi de yurt dışındaki çeşitli kütüphanelerde olmak üzere altı nüshası vardır.