Adanın bozkurtları: Kıbrıs, 1958

Yakın Türk tarihini müfettişler değiştirmiştir diyebiliriz. Mustafa Kemal Atatürk, Samsun'a 9. Ordu Müfettişi sıfatıyla çıkmıştı. Kendisine verilen "Hıristiyanlara saldıran Türk ahaliyi teskin etmek" görevini ise yerine getirmemiş, bunun yerine Milli Mücadele'yi örgütlemeye girişmişti.

Bu olaydan yaklaşık kırk yıl sonra, bir başka Türk toprağında, geç kalınmış bir milli Mücadele, bir diğer müfettiş tarafından örgütlenecekti. Kıbrıs'ın geçmişinden kesitler sunduğumuz QHA Kıbrıs dosyasında, bir önceki bölümde 1996 yılına mercek tutmuştuk. Bu defa, Türk direnişinin örgütlü bir şekilde başladığı yıla, 1958'e gideceğiz.

Kod Adı Bozkurt

1958 yazında Kıbrıs'ta yerli Türkler hararetli bir şekilde EOKA saldırılarına karşı bir milis gücü oluşturmak için kolları sıvar ve Ankara'yla yakın temas kurarken, 46 yaşındaki bankacı Ali Conan çantasını topluyordu. İş Bankası müfettişi olarak Kıbrıs'a gidecek ve bankacılık faaliyetlerini denetleyecekti.

Fakat Ali Conan'ın en yakınlarından bile gizlediği bir sırrı vardı: Gerçek ismi Rıza Vuruşkan'dı, kod adı Bozkurt'tu ve Türk Mukavemet Teşkilatı'nın ilk "Bayraktar"ı olarak milis gücünün başına geçip milisleri eğitmek üzere görevlendirilmişti. 

Kendisinden sonra gelen Bayraktarlar da, Cüneyt Öztürk'ün "Kod Adı Bozkurt" kitabında anlattığı Kenan Çoygun gibi, Bozkurt kod adını taşıyacaktı.

Türk Mukavemet Teşkilatı

Girit'in Yunanistan'la birleşmesinden sonra Giritli Türkler'in başına gelenler, Kıbrıslı Türkleri tedirgin etmeye başlamıştı. Adada İngiliz yönetimi devam ederken, İngilizlere karşı örgütlenen EOKA, adanın önce bağımsızlığını kazanması, ardından Yunanistan'la birleşmesi için paramiliter faaliyetler sürdürüyordu. İngilizler, buna karşı Kıbrıslı Türkleri taktik icabı devlet dairelerinde küçük rütbeli görevlerle kazanmaya çalışıyor, Türkler Rumlar'ın hedefi haline geliyordu. 

Adada tedirginlik had safhaya çıkmıştı. Her gün bir saldırı, tahrik yahut taciz gerçekleşiyor, adanın her yerine dağılmış ve küçük topluluklar olarak yaşayan Türkler'in topyekün kıyıma uğraması ihtimali ciddileşiyordu. Kıbrıslı Türklerin kanaat önderleri Fazıl Küçük, Rauf Denktaş, Burhan Nalbantoğlu gibi insanlar, bir arayış içine girmişlerdi.

Kurulan birçok irili ufaklı örgüt ve topluluktan sonra, Türk Mukavemet Teşkilatı, Mustafa Kemal Tanrısevdi'nin evinde, 1957 yılında kuruldu. Fakat inaktif durumda olan örgüt, ekipman, subay ve para desteği için Türkiye'yle temasa geçti. 

Dönemin Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu'nun oluruyla, Genelkurmay bu örgütün güçlendirilmesi için çalışmalara başladı. Albay Rıza Vuruşkan, Ali Conan sahte kimliğiyle İş Bankası müfettişi olarak görevlendirilip, Kıbrıs'a gönderilecek ve örgütün başına geçecekti.

Vuruşkan'ın "Bozkurt" kod adıyla "Bayraktar" olduğu örgütün ileri gelenlerinden Rauf Denktaş da, "Toros" kod adıyla Türklerin savunmasını üstlenen bu kahraman örgütün mücahidlerinden biri olmuştu.

Bağımsızlığa Giderken

1950lerin sonu ve 60ların başı, eski Avrupa kolonilerinin bağımsızlıklarını kazandığı bir özgürlük rüzgarına sahne olmuştu. Sudan, Gana, Malezya bağımsızlıklarını ilan ederken, 1958 yılına geliniyordu. Birçok Afrika ve Asya ülkesinin bağımsızlığını kazanacağı kesinleşmişti. EOKA, bu süreçte aktif rol oynayarak adanın Yunanistan'a bağlanmasını temin etmeye ant içmişti.

1960 yılında Türkiye, Yunanistan ve İngiltere'nin garantörlüğünde bağımsızlık kazanmasına dek, EOKA Kıbrıs'ta 30 kadar Türk köyünü yakmış, yüzlerce Türk'ü öldürmüş ya da yaralamış, ayrıca bombalı eylemlerle İngiliz ve Amerikalıları hedef almıştı. 

Öz savunmayı bir zaruret olarak gören Kıbrıslı Türkler, işte bahsi geçen Albay Rıza Vuruşkan'ın önderliğinde, silahlanıp örgütlenmeye başladılar.

Türkler, savaşa hazırlanıyor

1958 yılından Barış Harekatı'nın gerçekleştiği 1974'e dek, Kıbrıslı Türkler asimetrik savaş vererek varlıklarını muhafaza etmeye çalıştılar. Türk Mukavemet Teşkilatı da, zaman zaman 5000'i aşan silahlı milis gücü ile, birçok Türk yerleşiminin topyekün yok edilmesini ve 

1960'ta kazanılan bağımsızlıktan faydalanarak Rumlar'ın Türklere bir soykırım uygulamasını engelledi. 1974'e kadar artarak süregiden Rum zulmünün çok daha fazla Türk'ün canına mâl olmasını TMT engelledi.

Düzenli ordunun vaziyete tamamen hakim olduğu 1976 yılına kadar Türk Mukavemet Teşkilatı, 9 "Bayraktar" yani genel komutan değiştirdi. Her bir "sancak" birimi, merkezdeki Bayraktarlığa bağlıydı ve birimlerin hemen hepsi, Bozkurt sembolünü benimsemişti. 

QHA Kıbrıs dosyasının bir sonraki bölümünde, "Yes Be Annem: Kıbrıs, 2004" başlığında 2000li yılları ele alacağız.

M. Bahadırhan Dinçaslan
QHA Türkçe Sayfa Yayın Yönetmeni