Türk basınında sansürün kaldırılmasının yıl dönümü: Gazeteciler ve Basın Bayramı

Türkiye'de bugün Gazeteciler ve Basın Bayramı kutlanıyor. Söz konusu bayram, 24 Temmuz 1946 tarihinden beridir kaydediliyor. 24 Temmuz'un basındaki sansürün kaldırılmasının yıl dönümü olarak kabul edilmesi, II. Meşrutiyet'in 1908'de ilan edilmesinin akabinde Sultan İkinci Abdülhamid devrinin sansür uygulamasının kaldırılmasına dayanıyor.

Öte yandan söz konusu bayramın kabulü edilmesi 10 Haziran 1946 tarihinde Türkiye Gazeteciler Cemiyeti'nin kurulmasına dayanıyor. Cemiyet kurulduktan sonra bir basın günü oluşturulması planlanmış, Türkiye'de ilk gazete olan Takvim-i Vekayi'nin (Osmanlı dönemindeki Resmi Gazete, 1831) çıkış tarihine yahut 1861'de çıkan ilk Türkçe özel gazete Tercüman-ı Hakikat'e göre düzenlenmesi önerilmiştir. Daha sonra Falih Rıfkı Atay tarafından bayramın her yıl 24 Temmuz tarihinde kutlanılması fikri ortaya atılarak kabul edilmiştir.

NEDEN 24 TEMMUZ?

Falih Rıfkı Atay'ın 24 Temmuz tarihini önermesinin sebebi, Osmanlı dönemindeki sansür uygulamasının kaldırılmasıyla bağlantılıdır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde, 10 Mayıs 1876'dan itibaren çıkan tüm gazetelerin basılmadan önce sansür memurlarının kontrol ve denetiminden geçmiştir. 

Bilhassa, İkinci Abdülhamid döneminde (1876-1909) belli kelimeler ve tabirler üzerinden gerçekleştirilen ciddi bir sansür süreci söz konusu olmuştur. İkinci Meşrutiyet'in ilan edilmesinin akabinde, 24 Temmuz 1908 tarihinden sonra bu uygulamaya son verilmesine binaen "Türk basınında sansürün kaldırılması" olarak kabul edilmiş ve Basın Bayramı'nın tarihi olmuştur.