Kırım Tatar Dili Haberleri - Son Dakika Kırım Tatar Dili Haber Güncel Gelişmeler

Ukrayna Yerli Halklar Kongresi’nde “Yerli Halklar Yasası” masaya yatırıldı

Ukrayna’da bu sene ilk kez düzenlenen Yerli Halklar Kongresi 2 Aralık’ta Kıyiv’de gerçekleştirildi. Etkinlik kapsamında "Yerli Halklar Yasası: Yerli Halkların Haklarının Gerçekleştirilmesinin Garantisi" başlıklı panel düzenlendi. Panelde Ukrayna’daki yerli halkların statüsü, yasal çerçevenin güçlendirilmesi ve yerli halkların işgal koşullarında korunmasına yönelik mekanizmalar ele alındı. Panele; Ukrayna Milletvekili Tamila Taşeva, Avrupa Konseyi Ukrayna Ofisi Başkan Yardımcısı Hilde Haug, Ukrayna Cumhurbaşkanının Kırım Özel Temsilcisi Olha Kurışko, BM Yerli Halklar Hakları Uzman Mekanizması Üyesi ve İnuit Kutup Çevresi Konseyi Başkanı Dalee Sambo Dorough, Kırım Tatar Kaynak Merkezi Başkanı ve Kırım Tatar Milli Meclisi (KTMM) Üyesi Eskender Bariyev, Ukrayna Uluslararası Hukuk Derneği Başkanı Olga Butkevıç ve Kırım Yerli Halklarını Destekleme Vakfı Başkan Yardımcısı Vyaçeslav Lombrozo katıldı. Oturum, Ukrayna Enstitüsü Başkan Yardımcısı ve insan hakları savunucusu Alim Aliyev tarafından yönetildi. “KIRIM TATARLARININ STATÜSÜNE DAİR AYRI YASA GEREKLİ” Ukrayna Milletvekili Tamila Taşeva, genel bir çerçeve sağlayan Yerli Halklar Yasası'nın yanı sıra, Kırım Tatar halkının statüsünü ayrıntılı biçimde düzenleyecek özel bir yasanın hazırlanmasının zorunlu olduğunu belirtti. 2022’de hazırlanan ve ilgili kurumlarla uyumlandırılan taslağın AGİT’ten olumlu görüş aldığını, şimdi ise Avrupa Konseyi’nden değerlendirme beklediklerini açıkladı. Aynı zamanda Taşeva uluslararası ortaklarla etkileşim sürecinin daha karmaşık olduğunu, çünkü birçok kuruluşun ağırlıklı olarak ulusal azınlıklarla çalıştığını ifade etti. KIRIM TATAR DİLİ KONUSUNDA ÇALIŞMALAR SÜRÜYOR Cumhurbaşkanının Kırım Daimî Temsilcisi Olha Kurışko, temsilcilik için en önemli önceliklerden birinin Kırım Tatar dili ve edebiyatının geliştirilmesi olduğunu söyledi. Yerli Halklar Yasası sonrası kabul edilen Kırım Tatar Dilini Geliştirme Stratejisi ve kurulan ulusal komisyonun, bakanlıklar arasındaki yetki devri sorunları nedeniyle yaklaşık bir yıldır tam kapasiteyle çalışamadığını aktardı. Kurışko, “Kırım Temsilcisi olarak işgal meselesi benim için de önemli, çünkü yasa ve devlet politikasının varlığı Ukrayna'ya yerli halkları korumak için ek argümanlar ve fırsatlar sağlıyor. Bugün Kırım işgal altındayken ve siyasi tutsakların çoğu Kırım Tatarı iken Ukrayna ek koruma mekanizmaları uygulamalıdır." dedi. “DİL POLİTİKASI: AVRUPA STANDARTLARIYLA UYUMLU VE KAPSAYICI OLMALI” Avrupa Konseyi Ukrayna Ofisi Başkan Yardımcısı Hilde Haug, dil politikasının Avrupa standartları ile Ukrayna siyasi ulusunun güçlendirilmesini ve yerli halkların kimliklerinin korunmasını birleştirmesi gerektiğini söyledi. Ayrıca Ukrayna ile uzman iş birliğinin önemine dikkat çeken Haug, bu sayede 2023 İnsan Hakları Komiseri raporundaki bulgular aracılığıyla Kırım'daki insan hakları savunucularına yönelik zulme dikkat çekildiğini hatırlattı. “ASIL ZORLUK, YASAYI HAYATA GEÇİRMEK” BM Yerli Hakları Uzman Mekanizması Üyesi Dalee Sambo Dorough, yerli halklara ilişkin yasal düzenlemelerin en büyük zorluğun uygulama aşaması olduğunu belirtti. Kanada’nın 2021 sonrası ilerlemelerinden örnek veren Dorough, kültürel ve siyasi hakların hâlâ tam güvence altında olmadığını söyledi. Dorough, Ukrayna yasasının en önemli avantajının “yerli halk” tanımının net bir biçimde yapılmış olması olduğunu kaydetti ve yasanın etkin uygulanması için uluslararası mekanizmaların ve yeterli mali kaynakların gerekli olduğunu ifade etti. “KTMM’İN STATÜSÜ NETLEŞMELİ, İŞGALDEN KURTARILMASI SONRASI DÖNEM İÇİN HAZIRLIK YAPILMALI” Uluslararası hukuk uzmanı Olga Butkevıç, yasanın uygulanmasının iki yönde ilerlemesi gerektiğini belirtti. Birinci hemen alınabilecek kararlar örneğin KTMM’nin temsilci organ olarak yasal tescilinin tamamlanması; ikinci ise işgalden kurtarılması sonrası dönem için hazırlık kapsamında yerli halkların mülkiyeti, iş birlikçilerin sorumluluğu ve anayasal değişiklikler dahil, Kırım'ın işgalden kurtarılması sonrası döneme yönelik normatif çözümlerin hazırlanması. Butkevıç, bu konuların uluslararası alanda her zaman popüler olmayabileceğini ancak savunulması gerektiğini vurguladı. “YERLİ HALKLARIN KORUNMASI İÇİN GERÇEK ARAÇ YASA VE ALT DÜZENLEMELER” KTMM Üyesi Eskender Bariyev, yerli halk kavramının kökenden değil; dil, kültür, gelenek, kimlik ve inançların korunması ile öz yönetim hakkından kaynaklandığını ifade etti. Bariyev bu sorunların bir bildirgeyle değil, ancak gerçek hakların korunmasının bir aracı olarak yasayla çözülebileceğini belirterek, yerli halklara ilişkin yasanın tam anlamıyla yürürlüğe girmesi için 17 alt yasal düzenlemenin kabul edilmesi gerektiğini hatırlattı. “TOPLUMUN BİLGİ EKSİKLİĞİ UYGULAMAYI YAVAŞLATIYOR” Kırım Yerli Halklarını Destekleme Vakfı Başkan Yardımcısı Vyaçeslav Lombrozo, Ukrayna toplumunun yerli halklarla ilgili temel kavramları yeterince bilmediğini, bu nedenle yasayı destekleyen kamu talebinin oluşmadığını kaydederek halkın bilinçlendirilmesinin hem siyasi iradeyi hem de reform sürecini güçlendireceğini söyledi.

Kıyiv’de Yerli Halklar Kongresi: Rusya’nın politikaları Kırım’ın yerli halklarını yok olma tehlikesiyle yüz yüze bırakıyor

Ukrayna’da bu sene ilk kez düzenlenen Yerli Halklar Kongresi bugün Kıyiv’de gerçekleştirildi. Etkinlik kapsamında “Rus Silahlı Saldırganlığı Bağlamında Ukrayna’nın Yerli Halklarına Yönelik Tehditler” başlıklı panel düzenlendi. Panelde konuşmacı olarak Kırım Tatar Milli Meclisi (KTMM) Başkanı Refat Çubarov, Kırımçak halkı temsilcisi Tetyana Kosetska, Ukrayna Dışişleri Bakanlığı Kamu Diplomasisi ve İletişim Dairesi İnsani Girişimler Bürosu Başkanı Bohdan Movçan, Ukrayna Eğitim ve Bilim Bakanlığı Temsilcisi Dmıtro Çuprına ve Rusya’nın Yerli Halkları Uluslararası Komitesi Üyesi Yana Tannagaşeva yer aldı. Panelin moderatörlüğünü ise Ukrayna Enstitüsü Başkan Yardımcısı Alim Aliyev üstlendi. “RUSYA’NIN POLİTİKASI YERLİ HALKLARI YOK ETMEYE ODAKLI” KTMM Başkanı Refat Çubarov, 2014’ten bu yana Rus işgalinin, yerli halklar için ölümcül sonuçlar doğurduğunu vurguladı. Rusya'nın politikasının, işgal yönetimine itaat etmeyen herkesi yerinden etmeyi amaçladığını belirten Çubarov, “Rusya bugün yerli halkları çok yönlü yöntemlerle yok ediyor; siyasi baskılar, dil yasakları, Kırım'a Rus vatandaşlarının yerleştirilmesi, keyfi tutuklamalar ve işkenceler bunun bir parçası.” dedi. KREMLİN’DEN BASKI GÖREN YERLİ HALKLARDAN DAYANIŞMA MESAJI Panele çevrim içi olarak katılan Rusya’nın Yerli Halkları Uluslararası Komitesi Üyesi Yana Tannagaşeva, Ukrayna’nın yerli halklarına destek vererek dayanışma mesajı iletti. Tannagaşeva, “Biz de Rusya’da ağır baskılar altında yaşayan topluluklarız ve Kırım Tatarlarının acısını iyi anlıyoruz. Bir gün Ukrayna ve Rusya yerli halkları olarak özgürlük ve onur içinde buluşacağımıza inanıyorum.” ifadelerini kullandı. Ayrıca Tannagaşeava panelde, Rusya’daki baskı altındaki halkların Ukrayna’ya yönelik ortak destek mektubunu okudu. Mektupta, Rus imparatorluğun baskı ve zulmünden kurtulma yönündeki ortak arzuya kararlılıkla desteklendiği vurgulandı. Tannagaşeava, "Yerli halkların haklarını, Ukrayna'nın bağımsızlığını destekliyor ve Rus imparatorluğuna karşı zafere inanıyoruz." dedi. KIRIMÇAKLAR YOK OLMA SINIRINDA: KIRIM’DA 200 KİŞİ KALDI Kırımçak halkı temsilcisi Tetyana Kosetska, Kırımçakların nüfusunun kritik seviyeye düştüğüne dikkat çekerek, “Bugün Kırım’da yalnızca 200 civarında Kırımçak kaldı; bu, bir 13 katlı apartmanda yaşayan kişi sayısıyla kıyaslanabilir. Gençler işgalden kaçıyor, yaşlılar ise geride kalıyor. Bu durum kuşaklar arası bağların kopmasına neden oluyor.” şeklinde konuştu. “UKRAYNA YERLİ HALKLARIN MARUZ KALDIĞI HAK İHLALLERİNİ ULUSLARARASI GÜNDEMDE TUTUYOR” Ukrayna Dışişleri Bakanlığı Temsilcisi Bohdan Movçan, Ukrayna’nın Avrupa Konseyi, AGİT ve BM gibi kuruluşlarla iş birliğini artırarak yerli halkların Rus işgali altındaki Kırım’da 2014’den bu yana maruz kaldığı hak ihlallerinin uluslararası gündemde tutulduğunu belirterek, “Kırım Platformu ortakların çabalarını koordine etmeye, işgal bölgelerinde yaşanan hak ihlallerini belgelemeye ve Rusya tarafından yasa dışı olarak alıkonulan Ukrayna vatandaşı siyasi tutsakların serbest bırakılması için çalışmaya devam ediyor.” açıklamasında bulundu. EĞİTİM ALANINDA YENİ ADIMLAR: KIRIM TATAR DİLİ İÇİN MÜFREDAT GENİŞLETİLİYOR Eğitim ve Bilim Bakanlığı Temsilcisi Dmytro Çuprına ise Kırım Tatar dili ve kültürünün korunması için eğitim müfredatında kapsamlı değişiklikler yapıldığına dikkat çekerek, “Okullarda Kırım Tatar dili için daha fazla ders, yeni edebiyat eserleri ve modern eğitim materyalleri ekleniyor.” dedi.

Ukraince ve Kırım Tatarca için küresel katkıya ödül: Kıyiv’de ilk Hvılya/Dalga töreni

Ukraince ve Kırım Tatarca dillerinin dünya çapında tanıtımına katkıda bulunanları onurlandırmak amacıyla bu sene başlatılan "Hvılya/Dalga" Ödülü'nün ilk sahipleri belli oldu. Kıyiv’de bugün düzenlenen ilk törende, Ukrainceyi yaygınlaştırmadaki başarılarından dolayı Marta Yenkal ve Kırım Tatarca çalışmalarından dolayı Nariye Seydametova ödüle layık görüldü. Ukrayna Dışişleri Bakanlığı ile Ukrayna Enstitüsünün ortaklaşa düzenlediği Uluslararası Kültürel Diplomasi Forumu’nun altıncısı bugün başkent Kıyiv’de gerçekleştirildi. Forum, kültürün uluslararası ilişkilerdeki rolünü, Ukrayna’ya yönelik küresel desteği ve sürdürülebilir barışın inşasını ele almak üzere oluşturulmuş yıllık bir platform işlevi görüyor. Etkinlik çerçevesinde, Ukrayna Dışişleri Bakanlığı ile Ukrayna Enstitüsü iş birliğinde başlatılan "Hvılya/Dalga" Ödülü kazananları açıklandı. Ukrayna Dilini Popülerleştirme Ödülü’ne Cambridge Üniversitesinde Ukrayna Dili ve Kültürü Öğretim Görevlisi ve Slav ve Doğu Avrupa Araştırmaları Okulunda Kıdemli Öğretim Görevlisi olarak görev yapan Marta Yenkal layık görüldü. Kırım Tatar Dili Popülerleştirme Ödülü’nün sahibi ise Kırım Tatarı dili metodisti ve araştırmacısı, Kırım Tatarca İmlasını Geliştirme Komisyonu Başkan Yardımcısı ve ders kitapları editörü Dr. Nariye Seydametova oldu. Ödül töreni, dil çeşitliliğinin korunmasının ve yayılmasının, Ukrayna'nın millî kimliği ve küresel kültürel diplomasisi için taşıdığı hayati önemi bir kez daha ortaya koydu. HVILA / DALGA ÖDÜLÜ Ukrayna Dışişleri Bakanlığı, Ukrayna Enstitüsü ile iş birliği yaparak, Ukraince ve Kırım Tatarcanın dünya genelinde yaygınlaşmasına katkıda bulunan kişi ve kurumlara verilecek "Hvılya / Dalga" adlı yeni bir ödül programı başlatmıştı. Ukrayna Dışişleri Bakanı Andriy Sıbiha, sosyal medya üzerinden yaptığı açıklamada, yeni ödül programının başlatıldığını duyurarak ödülün dilbilimcilere, akademisyenlere ve kültürel figürlere verileceğini belirtmiş ve "Bu ödül bizim için Ukraince ve Kırım Tatarcanın Ukrayna'nın kültürel diplomasisinin ayrılmaz bir parçası olduğunu vurgulama fırsatıdır." ifadelerini kullanmıştı.

Kırım Tatarca, Ukrayna'nın en köklü üniversitesinde artık seçmeli ders

Ukrayna'nın önde gelen ve en eski eğitim kurumlarından Kıyiv Mohıla Akademisi Ulusal Üniversitesi (NaUKMA), bu akademik yıldan itibaren Kırım Tatar dilini seçmeli ders olarak vermeye başladı. Kırım Tatar Kaynak Merkezi, konu ile ilgili yaptığı açıklamada, Merkezin Haziran 2025'te Kıyiv Mohıla Akademisi Ulusal Üniversitesi ile iş birliği anlaşmasını imzaladığını belirtilerek, “Ortaklarımızın ülkemizin en başarılı üniversitelerinden birinde Kırım Tatar dilinin gelişimine katkıda bulunmasından içtenlikle mutluluk duyuyoruz.” denildi. DİL BİR KÜLTÜREL MİRASIN TEMELİDİR Kıyiv Mohıla Akademisi Ulusal Üniversitesinde Kırım Tatarca dersini verecek olan öğretim görevlisi Ayşe Arnautova, Kırım Tatar dilinin sadece bir iletişim aracı değil, aynı zamanda kendine özgü bir kültürün, edebiyatın, folklorun, geleneklerin ve müziğin de temeli olduğunu söyledi. Arnautova ayrıca, dilin Türk dil ailesine mensup olmasının, karşılaştırmalı dilbilim çalışmaları için özellikle ilgi çekici olduğunu belirtti. Arnautova, öğrencilerin bu dili öğrenerek Kırım Tatarlarının tarihi, edebiyatı ve sanatına derinlemesine bir bakış atma fırsatı bulacağını ve bu durumun Ukrayna'nın kültürel zenginliğini artıracağını vurguladı. UKRAYNA'NIN TOPRAK BÜTÜNLÜĞÜ VE KİMLİK KORUNMASI Ayrıca Arnautova, Kırım Tatar dilinin öğretilmesinin, Ukrayna'nın toprak bütünlüğünü tanımanın ve Kırım Tatar yerli halkına saygı duymanın bir eylemi olduğunu ifade ederek, “Ukrayna üniversitelerinde Kırım Tatar dilinin öğretilmesi, aslında devletin toprak bütünlüğünün bir teyididir. Bu, Kırım'ın yalnızca coğrafi bir bölge olarak değil, aynı zamanda Ukrayna'nın yerli halkı olan Kırım Tatarlarının anavatanı olarak da görüldüğünü gösteriyor.” dedi. Arnautova, üiversite ıkaraj modern öğretim metotlarını ve araştırma yaklaşımlarını kullanarak öğrencilere Kırım Tatar kültürünü bütüncül bir şekilde sunmayı hedeflediklerini açıkladı.

Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü, seneye Ukrayna'da resmî gün olabilir

Ukrayna’nın başkenti Kıyiv’de, 10 Eylül tarihinde Kırım Tatar Milli Meclisi (KTMM) girişimiyle düzenlenen “Ukrayna’nın Bir Parçası Olan Kırım’da Kırım Tatar Dili: Statüsü, İşlev ve Uygulama Yolları” başlıklı panel, bu yıl ilk kez kutlanan Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü çerçevesinde gerçekleştirildi. Panelde konuşan Ukrayna Etnik Politika ve Vicdan Özgürlüğü Servisi Başkan Yardımcısı Viktor Voynaloviç, 10 Eylül tarihinin Ukrayna’da resmî olarak Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü olarak belirlenmesi yönünde önemli adımlar atıldığını ifade etti. Voynaloviç, ilgili kararname taslağının 2026’da Cumhurbaşkanı tarafından imzalanmasının beklendiğini belirtti. Voynaloviç, karar taslağının henüz kesinleşmediğini, ancak Kırım Tatarca da dahil olmak üzere ülkenin dil politikasını belirlemekten sorumlu olan Kültür ve Enformasyon Politikası Bakanlığı tarafından üzerinde çalışmaların devam ettiğini aktardı. DİLİN KORUNMASI İÇİN İKİ ÖNEMLİ KOŞUL Voynaloviç, panelde yaptığı konuşmada bir dilin korunması için iki temel koşulun hayati önem taşıdığını vurgulayarak, “Bunlar; dilin korunması gerektiğinin bilincinde olan yeterli sayıda anadil konuşanının varlığı ve devletin, dilin korunması için kurumsal, organizasyonel ve yasal koşulları sağlaması.” dedi. Ayrıca, dilin Latin alfabesine geçiş süreci ve yeni yazım kuralları ele alındı. Voynaloviç, altıdan fazla çalışma grubu toplantısında dilin tarihi geleneklerinin korunması, modern eğilimlerin dikkate alınması ve birleşik bir yazım sisteminin oluşturulmasının tartışıldığını belirtti. Bu çalışmaların, Kırım Tatar dilinin standartlaştırılması ve gelecekte daha yaygın kullanılması için zemin hazırlaması hedefleniyor. Voynaloviç, özellikle eğitimcilerin sürece aktif katılımının önemine vurgu yaptı.

Çubarov: Kırım Tatar dilinin geleceği için ayrı okullar şart

Kırım Tatar Milli Meclisinin (KTMM) girişimiyle bu yıl ilk kez kutlanan Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü çerçevesinde 10 Eylül’de Ukrayna’nın başkenti Kıyiv’de "Ukrayna’nın Bir Parçası Olan Kırım’da Kırım Tatar Dili: Statüsü, İşlev ve Uygulama Yolları" başlıklı bir panel düzenlendi. Panelde konuşan KTMM Başkanı Refat Çubarov, Kırım Tatar dilinin korunması ve geliştirilmesi için Ukrayna'da ayrıca Kırım Tatar okullarının açılması gerektiğini ifade etti. Kırım Tatar dilinin geleceği için eğitim sisteminde köklü değişiklikler yapılması çağrısında bulunan Çubarov, çocukların dili tam anlamıyla öğrenmesi için sadece entegre derslerin yeterli olmadığını, ayrı Kırım Tatar okullarının kurulması gerektiğini vurguladı. KTMM Başkanı, “Eğitim dili Kırım Tatarca olan okulların faaliyet görmemesi halinde, ne çocukları ne de ebeveynleri Kırım Tatarca öğrenimine yeterince dâhil etmek mümkün olur. Bu noktada yasama organlarının artık bundan sonrasını nasıl düzenleyeceğini düşünmesi gerekiyor.” dedi. MEVCUT YASALARDAKİ ENGEL KTMM Başkanı, Ukrayna'nın mevcut yasalarının yerli halkların kendi dillerinde eğitim alma hakkını tanıdığını, ancak ayrı okulların kurulmasına izin vermediğini belirtti. Bu durumun, dilin tam olarak öğrenilmesini engellediğini ve yasal düzenlemelerle çözülmesi gereken bir "zorluk" yarattığını söyledi. Çubarov ayrıca, 5-6. sınıflar için uygulanan entegre derslerin, edebi materyali yeterince kapsamadığını ve Kırım Tatar edebiyatı için ayrı derslere ihtiyaç duyulduğunu ifade etti. DEVLETİN ÇÖZÜM ÇABALARI Öte yandan Çubarov, Ukraynalı yetkilileri işgal altındaki bölgelerde yaşayanlar için eğitim platformları oluşturmak amacıyla Eğitim Bakanlığı ile iletişim halinde olduğunu belirtti. Bu planlar arasında çevrim içi kurslar, uyarlanmış müfredatlar ve öğretmen eğitimi gibi konuların yer aldığını kaydeden Çubarov, ayrıca medya alanındaki yasaların yerli halk dillerinin özelliklerini dikkate aldığını da sözlerine ekledi. "Medya Yasası", Kırım Tatar dilinde yayın yapan medya kuruluşlarına haftalık yayınlarının yüzde 65'ine kadar anadillerinde yayın yapma imkânı tanıyor. İLK KEZ KUTLANDI KTMM girişimiyle bu yıl ilk kez kutlanan Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü, Kıyiv bölgesindeki Çaykı köyünde faaliyet gösteren Kırım Tatar Birlik Okulunda düzenlenen çeşitli etkinliklerle kutlandı. Bu tarih, 10 Eylül 1927’de gerçekleştirilen Birinci Kırım İmla Konferansı’nın yıl dönümüne atıfla seçildi. KIRIM TATAR DİLİ VE EDEBİYAT GÜNÜ'NÜN BELİRLENMESİ Kırım Tatar Milli Meclisi (KTMM), tam bir yıl önce Ukrayna Kültür ve Stratejik İletişim Bakanlığına bir yazı göndererek 10 Eylül tarihinin Ukrayna'da Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü olarak belirlenmesini teklif etmişti. Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü'nün belirlenmesinin, Kırım Tatar dilinin korunması sorununa dikkat çekmenin ve yasal olarak Ukrayna'nın yerli halkı olarak tanınan Kırım Tatar halkının kimliğinin temel unsuru olarak önemini vurgulanmasının araçlarından biri olduğunu belirtildi. Ayrıca Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü'nün belirlenmesinin 2022-2032 Kırım Tatar Dilinin Geliştirilmesine İlişkin Hükûmet Stratejisi'nin görevlerinden biri olduğuna dikkat çekildi. Teklifin Ukrayna Bakanlar Kurulu tarafından incelenmesi ve ilgili kararın kabul edilmesi bekleniyor. KIRIM TATAR DİLİNİ GELİŞTİRME STRATEJİSİ Ukrayna Bakanlar Kurulu, Şubat 2022'de 2022-2032 yılları arasında Kırım Tatar Dilinin Geliştirilmesi ve Yaygınlaştırılması Stratejisi'ni kabul etmişti. Bunun yanı sıra Bakanlar Kurulu, stratejinin uygulanmasına ilişkin operasyonel planı da onaylamıştı.

Kıyiv'de Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü kutlandı

Kırım Tatar Milli Meclisinin (KTMM) girişimiyle bu yıl ilk kez kutlanan Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü, Kıyiv bölgesindeki Çaykı köyünde faaliyet gösteren Kırım Tatar Birlik Okulunda düzenlenen çeşitli etkinliklerle kutlandı. Etkinliğe, Kırım Tatar halkının millî lideri ve Ukrayna Milletvekili Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu, Ukrayna Cumhurbaşkanının Kırım Temsilcisi Olha Kurışko, Kırım Tatar Milli Meclisi (KTMM) Başkanı Refat Çubarov, Türk İşbirliği Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) Ukrayna Koordinatörü Yahya Kemal Tunca, Kırım Müslümanları Dini İdaresi Başkanı Müftü Ayder Rüstemov, Ukrayna Müslümanları Birliği Başkanı Süleyman Hayrullayev ile çok sayıda sivil toplum temsilcisi, öğretmen, öğrenci ve veli katıldı. ÇUBAROV: DİLİN KORUNMASI HEPİMİZİN SORUMLULUĞU KTMM Başkanı Refat Çubarov, yaptığı konuşmada, Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü'nün devlet düzeyinde kutlanmasının, Kırım Tatar dilinin şu an içinde bulunduğu zor durumun düzeltilmesi için önemli bir adım olduğunu belirtti. Çubarov, "Kırım Tatarları davranışları ve görüşleri bakımından çok farklı olabilirler ancak hepsi çocukları, kendileri ve halkları için eşit derecede sorumlu olmalıdır. Bu sorumluluk, her birimizin Kırım Tatar dilinin korunması ve geliştirilmesi için azami katkıyı sağlamasını gerektirecektir." dedi. Kırım Temsilcisi Olha Kurışko, bu özel günün devlet düzeyinde resmî olarak kabul edilmesi için tüm çabayı göstereceklerini belirterek şu ifadelerini kullandı: "Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü’nün resmi düzeyde ilan edilmesi, Kırım Tatar Millî Meclisinin önemli bir girişimidir. Temsilciliğimiz bu girişimi destekliyor ve bu özel günü devlet düzeyinde resmî olarak kabul edilmesi için elinden gelen tüm çabayı göstermektedir çünkü dilin yaşaması gerekir. Bugün tüm kutlamalar Kırım Tatarca yapıldı ve bu, tarihî sürekliliğin yeniden tesisi ve yerli halkın geleneklerinin onurlandırılması yolunda atılan ilk adımdır." EDEBİYATTAN TİYATROYA ÇOK YÖNLÜ ETKİNLİKLER Resmi açılışın ardından etkinlikte, Kırım Tatar halkının unutulmaz lideri Numan Çelebicihan’ın "Kırlangıç Duası" hikâyesinden uyarlanan ve lise öğrencilerinin hazırladığı bir tiyatro gösterisi sahnelendi. Etkinlik kapsamında ayrıca Kırım Tatar edebiyatından eserler okundu, dilbilimciler ve aktivistlerin katılımıyla dilin geliştirilmesi ve yeni yazım kuralları üzerine bir yuvarlak masa toplantısı yapıldı. Küçük yaştaki çocuklar için Kırım Tatarca oyunlar ve yaratıcı etkinlikler düzenlenirken, tüm konuklara geleneksel Kırım Tatar kahvesi ikram edildi. KIRIM TATAR DİLİ VE EDEBİYAT GÜNÜ'NÜN BELİRLENMESİ Kırım Tatar Milli Meclisi (KTMM), tam bir yıl önce Ukrayna Kültür ve Stratejik İletişim Bakanlığına bir yazı göndererek 10 Eylül tarihinin Ukrayna'da Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü olarak belirlenmesini teklif etmişti. Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü'nün belirlenmesinin, Kırım Tatar dilinin korunması sorununa dikkat çekmenin ve yasal olarak Ukrayna'nın yerli halkı olarak tanınan Kırım Tatar halkının kimliğinin temel unsuru olarak önemini vurgulanmasının araçlarından biri olduğunu belirtildi. Ayrıca Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü'nün belirlenmesinin 2022-2032 Kırım Tatar Dilinin Geliştirilmesine İlişkin Hükûmet Stratejisi'nin görevlerinden biri olduğuna dikkat çekildi. Teklifin Ukrayna Bakanlar Kurulu tarafından incelenmesi ve ilgili kararın kabul edilmesi bekleniyor. KIRIM TATAR DİLİNİ GELİŞTİRME STRATEJİSİ Ukrayna Bakanlar Kurulu, Şubat 2022'de 2022-2032 yılları arasında Kırım Tatar Dilinin Geliştirilmesi ve Yaygınlaştırılması Stratejisi'ni kabul etmişti. Bunun yanı sıra Bakanlar Kurulu, stratejinin uygulanmasına ilişkin operasyonel planı da onaylamıştı.

Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü Kıyiv'de kutlanacak

Kırım Tatar Dilini Geliştirme Enstitüsü, Ukrayna’nın başkenti Kıyiv’de 10 Eylül 2025 tarihinde Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü’nün kutlanacağını duyurdu. Bu tarih, 10 Eylül 1927’de gerçekleştirilen Birinci Kırım İmla Konferansı’nın yıl dönümüne atıfla seçildi. Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü’nün, Kırım’ın gerçek sesi olan dili ve halkın hafızasını, gücünü ve gelişme iradesini yaşatan edebiyatını onurlandırma amacı taşıdığı vurgulandı. Kırım Tatar Dilini Geliştirme Enstitüsünden yapılan açıklamaya göre Kıyiv’de iki ayrı program düzenlenecek. BİRLİK OKULUNDA TİYATRO GÖSTERİSİ, EDEBİYET OKUMALARI VE YUVARLAK MASA TOPLANTISI Kıyiv bölgesindeki Çayki köyünde faaliyet gösteren Kırım Tatar Birlik Okulunda saat 14.00’te düzenlenecek etkinlik programı şu şekilde: Kırım Tatar halkının unutulmaz lideri Numan Çelebicihan’ın "Kırlangıç Duası" hikâyesinden uyarlanan bir tiyatro oyunu sergilenecek. Sivil toplum aktivistleri tarafından Kırım Tatar edebiyatından eserler okunacak. Dilbilimciler, akademisyenler ve aktivistlerin katılımıyla Kırım Tatar dilinin gelişimi ve yeni yazım kuralları üzerine bir yuvarlak masa toplantısı yapılacak. Çocuklar için geleneksel halk oyunları ve yaratıcı etkinlikler düzenlenecek. Katılımcılara geleneksel Kırım Tatar kahvesi ikram edilecek. Bu etkinlik, Kırım Tatar Milli Meclisi, Birlik Okulu ve Kırım Cephesi Girişimi ortaklığıyla gerçekleştirilecek. SENS KİTABEVİNDE PANEL TARTIŞMASI Bunun dışında Kıyiv’deki Sens Kitabevinde akşam saat 19.00’da "Ukrayna’nın bir parçası olan Kırım’da Kırım Tatar Dili: Statüsü, İşlev ve Uygulama Yolları" başlıklı bir panel düzenlenecek. Panele konuşmacı olarak Kırım Tatar Milli Meclisi Başkanı Refat Çubarov, Ukrayna Cumhurbaşkanının Kırım Özerk Cumhuriyeti Daimi Temsilcisi Olha Kurışko ve Ukrayna Etnik Politika ve Vicdan Özgürlüğü Servisi Başkanı Viktor Yelenskıy katılacak. Oturumun moderatörlüğünü ise Kırım Tatar Dilini Geliştirme Enstitüsü Başkanı Mustafa Ametov yapacak. Panel etkinliği, Ukrayna Cumhurbaşkanının Kırım Özerk Cumhuriyeti Temsilciliği, Crimea Daily medya girişimi, Kadın Divanı adlı Kırım Tatar kadın girişimi ve Kırım Cephesi Girişiminin iş birliğiyle düzenlenecek. Organizatörler etkinliğe katılmak için önceden kayıt yapılması gerekiyor. KIRIM TATAR DİLİ VE EDEBİYAT GÜNÜNÜN BELİRLENMESİ Kırım Tatar Milli Meclisi (KTMM), tam bir yıl önce Ukrayna Kültür ve Stratejik İletişim Bakanlığına bir yazı göndererek 10 Eylül tarihinin Ukrayna'da Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü olarak belirlenmesini teklif etmişti. Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü'nün belirlenmesinin, Kırım Tatar dilinin korunması sorununa dikkat çekmenin ve yasal olarak Ukrayna'nın yerli halkı olarak tanınan Kırım Tatar halkının kimliğinin temel unsuru olarak önemini vurgulanmasının araçlarından biri olduğunu belirtildi. Ayrıca Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Günü'nün belirlenmesinin 2022-2032 Kırım Tatar Dilinin Geliştirilmesine İlişkin Hükûmet Stratejisi'nin görevlerinden biri olduğuna dikkat çekildi. Teklifin Ukrayna Bakanlar Kurulu tarafından incelenmesi ve ilgili kararın kabul edilmesi bekleniyor. KIRIM TATAR DİLİNİ GELİŞTİRME STRATEJİSİ Ukrayna Bakanlar Kurulu, Şubat 2022'de 2022-2032 yılları arasında Kırım Tatar Dilinin Geliştirilmesi ve Yaygınlaştırılması Stratejisi'ni kabul etmişti. Bunun yanı sıra Bakanlar Kurulu, stratejinin uygulanmasına ilişkin operasyonel planı da onaylamıştı.

CEPA: Kırım Tatarları dillerini yaşatmak için mücadele ediyor

Avrupa Politika Analiz Merkezi (CEPA), Kırım Tatarlarının yok olma tehlikesi altındaki dillerini korumak için verdiği mücadeleyi konu alan kapsamlı bir makale yayımladı. “Cephe Hattının Ötesinde: Kırım Tatarları Dillerini Yaşatmak İçin Mücadele Ediyor” başlıklı yazıda, Rus işgali altındaki Kırım’da uygulanan baskıcı politikalarla Kırım Tatar dilinin nasıl sistemli bir şekilde silinmeye çalışıldığı anlatılıyor. UNESCO’YA GÖRE KIRIM TATAR DİLİ YOK OLMA TEHLİKESİ ALTINDA Makalede, kuşaklar boyu süren sürgünlerin ve Rusya’nın 2014’te Kırım’ı işgal etmesi ardından Kırım Tatar dilinin UNESCO tarafından tehlike altındaki diller arasında sınıflandırıldığı hatırlatılıyor. Dilin yaşatılması, Kırım Tatar kimliğinin, kültürünün ve tarihinin korunması açısından hayati önemde görülüyor. KIRIM’DA KIRIM TATARCA ÖĞRENME HAKKI ENGELLENİYOR İşgal öncesi Kırım'da 384 Kırım Tatarca eğitim programı varken, bugün ilgili programların sayısının 119’a indiğine dikkat çekilen makalede, ailelerin çocuklarını bu programlara kaydettirmek istediğinde, yer olmadığı gerekçesiyle Rusça sınıflara yönlendirildiği belirtildi. 2024/2025 eğitim yılında, Akyar’daki (Sivastopol) resmi verilere göre, hiçbir okul öncesi ya da ortaöğretim kurumunda Kırım Tatarca eğitim verilmedi. Ukrayna Cumhurbaşkanın Kırım Özerk Cumhuriyeti Temsilciliğine göre, Kırım Tatar dilini öğrenmek isteyen öğrenciler ve aileleri “sadakatsizlikle" suçlanıyor, baskı görüyor. SÜRGÜN GEÇMİŞİ OLAN BİR KUŞAĞIN SESİ: MAMURE ÇABANOVA Sovyet döneminde Özbekistan’a sürgün edilen ve 50 yıl sonra Kırım’a dönen Kırım Tatarı ailesinin çocuğu, Bahçesaray doğumlu, Kırım Tatar dili öğretmeni ve çevirmen Mamure Çabanova’nın hikayesine yer verilen makale, “Çabanova dört yıl boyunca Rus yönetimi altında yaşadı ve Kırım Tatar kütüphanesinde çalıştı.” denildi. Çabanova, "2014'ten önce dilimizi, kültürümüzü ve kimliğimizi savunan birçok gençlik grubumuz vardı. İşgalden sonra çoğu ortadan kayboldu. Doğrudan yasaklandıkları için değil, insanlar hayatta kalma moduna girdikleri için." dedi. Yine de bazı girişimlerin sürdüğünü, mobil sözlük uygulamaları ile küçük çaplı gençlik projelerinin oluşturulduğunu belirten Çabanova, baskılar artınca 2018'de Ukrayna anakarasına göç ederek çeviri yapmaya ve yerel halka Kırım Tatarca öğretmeye başladı. Rusya’nın 2022’te Ukrayna’ya geniş çaplı işgal saldırısı başlattıktan sonra Kırım Tatarcaya ilgilin arttığını belirten Çabanova, “Savaşa rağmen, insanların yarına kadar hayatta kalıp kalamayacaklarından emin olmamasına rağmen, hem Kırım Tatarları hem de Ukraynalılar Kırım Tatar dilini öğrenmek istediklerini yazıyorlar.” diye anlattı. YÜKSELEN İLGİ, SOMUT ADIMLARI GETİRDİ Kırım Tatar dili bugün Ukrayna'da bazı üniversitelerde akademik branş olarak okutuluyor. Milli Dil Komisyonu kuruldu, ülke genelinde özel eğitmenler ve bağımsız kurslar çoğaldı. 2023’te Çabanova, Lviv’deki Ukrayna Katolik Üniversitesi’nde başlatılan bir dil öğretim girişimine katıldı. O tarihten bu yana yüzlerce öğrenci Kırım Tatarca öğrendi. Katılımcılar arasında Ukraynalılar, Kanadalılar, Berlin ve Prag’dan gelen öğrenciler de var. DİASPORADA AKADEMİK ÇALIŞMALAR YAYILIYOR Bununla birlikte makalede, Kanada Alberta Üniversitesinde yerli halklar üzerine açılan bir programa Kırım Tatarlarının da dâhil edildiğini hatırlatıldı. Bu programda çalışmalar yürüten Nara Narimanova, Kırım’da yer adlarının nasıl sistemli şekilde değiştirildiğini, bunun sömürgeci mirasla ilişkisini araştırıyor. "Kırım Tatar dili bir köprüdür," diyen Narimanova, "Kıpçak ve Oğuz dil ailelerini birbirine bağlar, bu yüzden örneğin Türkler ve Özbekler bizi çoğu zaman anlayabilir; ortak köklere sahibiz. Türkler bizi konuşurken duyduklarında, 'Ah, siz Eski Osmanlıca konuşuyorsunuz' derler." ifadesini kullandı. ALFABE MÜCADELESİ DEVAM EDİYOR Narimanova, dilin Arap alfabesinden Latin alfabesine ve ardından Sovyetler Birliği döneminde zorla Kiril alfabesine geçiş de dahil olmak üzere birçok değişikliğe uğradığına dikkat çekti. Ukrayna, 2021 yılında Kırım Tatar dili için Latin alfabesine dayalı bir alfabeyi resmen onaylayarak, onu diğer Türk dilleriyle uyumlu hale getirdi ve Türk dünyasındaki stratejik ortaklarıyla bağlarını güçlendirdi. Ancak Rus işgali altındaki Kırım'da Kiril alfabesine dayalı alfabe kullanılmaya devam ediliyor. Narimanova dili araştırmaya ve öğretmeye devam etmek isterken, Çabanova ise herkesin, her yerde öğrenmek istediği Kırım Tatar dilini kendi kendine öğrenebileceği bir rehber yayınlamayı umuyor. Narimanova, "Kırım Tatarlarının her nesli şu veya bu şekilde baskı veya sürgünle karşı karşıya kalıyor. Dünyanın dört bir yanına dağılmış durumdayız, ancak yeni neslin hayatta kalmamız, kültürümüz ve dilimiz için savaşmaya devam etmesini umuyorum." dedi.