Kırım Tatar bayrağı, direnişi ve halkın sarsılmaz iradesini simgeliyor
Kırım Tatar Milli Kurultayı’nın 2010 yılında aldığı karardan itibaren her 26 Haziran'da, Kırım Tatar Milli Bayrak Günü kutlanıyor. Kırım Tatar kimliğinin, adaletinin ve özgürlüğünün sembolü olan Tarak Tamgalı Gökbayrak günümüzde Rus işgaline karşı mücadelenin de sembolü olarak kabul ediliyor.
Ukrayna Dışişleri Bakanlığı, Ukrayna Cumhurbaşkanının Kırım Özerk Cumhuriyeti Temsilciliğiyle birlikte bugün kaydedilen Kırım Tatar Milli Bayrak Günü münasebetiyle yayımladığı ortak mesajda, “Bugün Kırım Tatar bayrağı, ana vatanda yaşama hakkı, özgürlük ve onur için verilen mücadelenin ifadesi haline gelmiştir. Bu bayrak cephedeki askerlerin yanında; siperlerde ve savaş mevzilerinde dalgalanıyor. Bu bayrak, Kırım Tatar Milli Bayrak Günü’nün kutlandığı 26 Haziran’da resmi binaların önünde göndere çekilerek, işgalcilere karşı verilen kararlı direnişi ve Kırım Tatar halkının sarsılmaz iradesini herkese hatırlatıyor.” ifadeleri kullanıldı.
"BUGÜN BU BAYRAK, ONUR MÜCADELESİNİN BİR SEMBOLÜDÜR"
Kırım Tatar bayrağı ve Tarak Tamga’nın tarihçesiyle ile ilgili bilgilerin de paylaşıldığı mesajın tam metni şu şekilde:
"Bayrak, bir halkın kültürel kodunun temel unsurlarından biridir; mücadele, kahramanlık, kayıplar ve kazanımların simgesidir.
26 Haziran, Ukrayna’nın yerli halkının sembolüne duyulan saygı günü olan Kırım Tatar Millî Bayrak Günü olarak kutlanıyor. Gök mavisi zemin üzerindeki altın sarısı Tarak Tamga, Kırım Tatarlarının millî arması ve Geray Hanedanı'nın aile armasıdır. Bir zamanlar bu tamga, Kırım Hanlığı’nın madeni paralarını ve mühürlerini süslüyordu. 20. yüzyıldan itibaren ise tüm Kırım Tatar halkının sembolü haline geldi.
Tarak Tamga üzerine yapılan araştırmalar için Kırım Tatar araştırmacılarına teşekkür ederiz. Örneğin, 1926 yılında Bahçesaray Müzesinin düzenlediği; Üsein Bodaninskiy, Asan Refatov ve Osman Akçokraklı’nın yer aldığı bir keşif gezisi sırasında, Kezlev (Yevpatoriya) ve Canköy bölgelerindeki mezar taşlarında, madeni paralarda, otlaklar yakınındaki kayalıklarda ve binalarda yaklaşık 400 farklı tamga keşfedildi.
Kırım Tatar araştırmacısı Osman Akçokraklı’ya göre tamganın ana vatanı, Nogayların yaşadığı Kırım Yarımadası'nın bozkır kesimidir. Ukrayna’nın yerli halkı arasında tamganın, farklı kabileleri birleştiren Cengiz Han'dan miras kaldığına dair bir efsane de yaygındır. Cengiz Han'ın her kabileye kendi damgasını verdiği rivayet edilir.
Osman Akçokraklı’ya göre karşılaştırmalı analiz bize tamga biçimlerinin değişimini izlemeye ve birçok tamga görüntüsünün iş araçları ve gündelik eşya biçimlerinden ödünç alındığı ve bu nesnelerin adlarıyla adlandırıldığı sonucuna varma olanağı sağlıyor. Göçebe döneme ait nesneleri hatırlatan tamga görüntüleri mevcut, öte yandan yerleşik yaşama ve tarıma geçilmesiyle birlikte yeni tamga biçimleri de ortaya çıkmıştır; bu durum hem görünümlerinden hem de adlarından anlaşılabilir.
Altın Orda hanlarının Cenevizlilerle birlikte Kırım’da bastırdığı paralarda, bir yüzünde Tatarca, diğer yüzünde Latince yazılar bulunuyordu. Genellikle Tatarca yazının olduğu tarafta, Geray tamgasına benzer şekillerde tamgalar yer alıyordu; bazen bu tamganın yanına veya ortasına noktalar da eklenirdi.
Tarak Tamga Geray Hanedanı’nın simgesidir. Bu tamga, 15. yüzyılda ilk Kırım Hanı Hacı I. Geray tarafından Kırım’ın Altın Orda’dan bağımsızlığını ilan etmesinin ardından resmiyet kazanmıştır. Geray tamgası, yalnızca bayrak ve paralarla sınırlı kalmamış, hanlık fermanlarında mühür olarak da kullanılmıştır. Bahçesaray’daki Hansarayı’nın duvarlarında ve Hacı Geray’in türbesinde hâlâ bu tamgaya rastlanmaktadır. Bu da tamgaların sadece soy işareti olarak değil, mimari yapıların hangi hanedan veya kişiye ait olduğunu belirtmek için de kullanıldığını düşündürmektedir.
Kırım Tatar bayrağı -gök mavisi zemindeki altın sarısı tamga- Kırım Tatar halkının siyasal uyanışının sembolü olarak kabul edilir. Kırım Müftüsü Numan Çelebicihan, 1917 yılında Bahçesaray’daki Hansaray’da toplanan Birinci Kırım Tatar Milli Kurultayı’nın açılışında bu dönemi böyle tanımlamıştı. İşte tam o zaman, Tarak Tamgalı Gökbayrak resmi olarak Kırım Tatar bayrağı olarak kabul edilmişti.
Ancak sadece bir ay sonra, Bolşevik yönetimi Kurultayı zorla dağıttı, yüzlerce Kırım Tatarını baskı altına aldı. Tarak Tamgalı Gökbayrak “burjuva-milliyetçi” sembol ilan edilerek yasaklandı.
Ancak 1991 yılında, Ukrayna bağımsızlığını kazandıktan ve Akmescit’te İkinci Kırım Tatar Milli Kurultayı düzenlendikten sonra Kırım Tatar bayrağı tekrar resmî statüyle ana vatanına döndü.
Kırım Tatar Milli Meclisi (KTMM) Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Temsilcisi ve Dünya Kırım Tatar Kongresi (DQTK) Üyesi Ayla Bakkallı, bayrakla ilgili yaptığı değerlendirmede, “Gök mavisi zemindeki altın sarısı tamga yalnızca semboller değildir: Bunlar Kırım Tatarlarının yerli halk olarak özgünlüğünü yansıtır, onların köklerine ve kimliklerinin kaynağına işaret eder. Aynı zamanda bu, yüzyıllar boyunca defalarca baskıya uğramış bir halkın dayanıklılığının da simgesidir.” ifadelerini kullandı.
Bugün bu bayrak, ana vatanlarında yaşama hakkı, özgürlük ve onur mücadelesinin bir sembolüdür. Bu bayrak, cephedeki askerlerin yanında, siperlerde ve savaş mevzilerinde dalgalanıyor. Bu bayrak, Kırım Tatar Milli Bayrak Günü’nün kutlandığı 26 Haziran’da resmi binaların önünde göndere çekilerek, işgalcilere karşı verilen kararlı direnişi ve Kırım Tatar halkının cesaretini, sarsılmaz iradesini herkese hatırlatıyor."
