Rus güvenlik güçleri, Rusya’nın Yekaterinburg kentinde 27 Haziran’da Azerbaycan Türklerine yönelik eş zamanlı baskınlar düzenledi. Operasyonda Ziyaddin ve Hüseyin Safarov adlı iki kardeş öldü, birkaç kişi ağır yaralandı ve 9 kişi gözaltına alındı. Azerbaycanlı yetkililer yaptıkları açıklamada, otopsi raporunda ölen iki Azerbaycanlının ölüm sebebinin gözaltında yapılan işkenceler ve şiddetli dayak olduğunu, kardeşlerin kaburgalarının kırık ve beyin kanamalarının olduğunu bildirdi. Rus yetkililer ise iddiaları reddederek ölümlerden birinin kalp yetmezliği sebebiyle olduğunu, diğerinin ise sebebi için soruşturma yürütüldüğünü belirtti.

AZERBAYCAN DAHA ÖNCE BENZERİ GÖRÜLMEMİŞ BİR DİPLOMATİK GÜÇLE TEPKİ GÖSTERDİ

Azerbaycan tarafının ölümler ve tutuklamalar için “etnik temelli yargısız infaz” açıklamasında bulunmasının üzerine Rusya İçişleri Bakanlığı, operasyonun “geçmiş suçlarla ilgili soruşturma” kapsamında FSB ve SOBR tarafından yürütüldüğünü açıkladı. Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı, Rusya’nın Bakü Büyükelçiliği Maslahatgüzarı Pyotr Volokovıh’ı çağırarak olayın soruşturulması ve şiddet uygulayan tüm faillerin en kısa sürede cezalandırılması yönündeki beklentilerini iletti.

Bununla yetinmeyen Azerbaycan hükûmeti daha önce benzeri görülmemiş bir diplomatik güçle tepki gösterdi. Azerbaycan Kültür Bakanlığı, Rusya’nın ülkedeki tüm kültürel etkinliklerin iptal edildiğini açıkladı. İptal edilen etkinlikler arasında konser, sergi, tiyatro ve festivaller yer aldı. Azerbaycan Parlamentosu heyeti de Moskova seyahatini iptal etti, Rusya’dan gelecek bakan ziyaretleri askıya alındı. Bu adımlar, Moskova-Bakü hattındaki diplomatik bağlarda ciddi bir kırılma yarattı.

Kremlin Sözcüsü Peskov ve Rus Dışişlerinden Zaharova gibi yetkililer, Azerbaycan’ın tepkilerini “duygusal ve provokatif” olarak nitelendirdi. Bu olaylardan hemen sonra, Bakü’de Sputnik Azerbaycan’ın ofisine polis baskını düzenlendi. Baskında, editör ve yönetmen gibi önemli isimler dahil olmak üzere Rus gazeteciler gözaltına alındı. Yerel basında çıkan haberlere göre, tutuklanan Rus gazeteciler Igor Kartavykh ve Yevgeny Belousov'un Rusya Federal Güvenlik Servisinin (FSB) gizli ajanları olduğu iddia edildi. Sputnik baskını sonrası Moskova, Azerbaycan'a nota verdi. Rusya Dışişleri Bakanlığı, Azerbaycan'ın Moskova Büyükelçisi Rahman Mustafayev'i bakanlığa çağırıp, yapılan eylemi ifade özgürlüğüne karşı düşmanca bir hareket olarak niteleyerek ve Bakü'de gözaltına alınan Rus gazetecilerin derhal serbest bırakılmasını talep etti.

RUSYA, KISA SÜRE ÖNCE AZERBAYCAN'A AİT YOLCU UÇAĞINI VURMUŞTU

Azerbaycan ve Rusya arasında son dönemdeki ilk gerginlik, 25 Aralık 2024’te Azerbaycan Hava Yollarına ait uçağın Rus hava savunma sistemi tarafından düşürülmesi ve 38 sivilin hayatını kaybetmesiyle başlamıştı. Aliyev, 28 Aralık 2024’te Putin ile yaptığı telefon görüşmesinde Putin’in özür dilediğini belirtmesine karşın resmi bir özür dilenmedi. Burada fitili yanan gerginlik artarak devam etti. Ayrıca, Aliyev’in eski dünürü, Rus iş insanı ve Crocus Group’un kurucusu Araz Ağalarov hakkında Rusya’da icra takibi başlatıldığı söylentisi de mevcut. Araz Ağalarov’un oğlu Emin Ağalarov İlham Aliyev'in kızı Leyla Aliyeva'yla bir dönem evli kalmıştı. Çiftin ikiz erkek çocukları ve evlat edindikleri bir kız çocukları var. Eğer haber doğruysa, Rusya Aliyev’in torunlarının diğer dedesi ile uğraşacak kadar ileri gidiyor demektir.

Zelenskıy’ın yaşanan son gerginlikte vefat eden Azerbaycanlı vatandaşlar için Aliyev’i arayarak taziyelerini iletmesi üzerine Kremlin bu görüşmenin provakatif olduğunu belirtti.

ZENGEZUR KORİDORU, RUSYA’NIN BÖLGEDEKİ NÜFUZUNU KIRACAK

Avrupa’nın Rusya’ya olan enerji bağımlılığını azaltma çabaları, Azerbaycan’ın stratejik önemini belirgin şekilde artırdı. AB ülkeleri, doğal gaz ve petrol arzında alternatif kaynak arayışına girince, Azerbaycan’ın TANAP ve TAP üzerinden Avrupa’ya ulaştırdığı enerji hatları kritik hale geldi. Bu durum Bakü’nün, Moskova’ya karşı diplomatik ve ekonomik pazarlık gücünü yükseltti. Dahası Ermenistan Başbakanı Paşinyan’ın Türkiye ile yakınlaşması ve Karabağ’da barışın gerekli olduğuna yönelik sürekli vurguları da Azerbaycan’ın elini güçlendirdi. Putin belli ki Ukrayna’daki işgal hareketlerinin başarısızlığa sürüklenmesi sebebiyle de bölgedeki gücünü gittikçe yitiriyor.

Eğer Zengezur Koridoru hayata geçirilirse, Rusya’nın Güney Kafkasya’daki etki alanını önemli ölçüde zayıflayabilir. Bu koridor, Azerbaycan’ın Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile ana topraklarını doğrudan bağlayarak Ermenistan üzerinden alternatif bir ulaşım ve ticaret hattı oluşturacak. Böylece, Rusya’nın bölgedeki ulaşım ve enerji yolları üzerindeki kontrolü azalacak, Moskova’nın Ermenistan ve Azerbaycan üzerindeki nüfuzu zayıflayacak. Türkiye ve Azerbaycan’ın bölgesel entegrasyonunu güçlendirecek bu gelişme, Rusya’nın Güney Kafkasya’daki hegemonik pozisyonunu sarsabilir.

TÜRK DÜNYASI İÇİN STRATEJİK BİR FIRSAT

Azerbaycan ile Rusya arasındaki bu gerilim, özellikle Moskova’nın Bakü’ye yönelik artan baskısı Türk dünyası için stratejik bir fırsat doğuruyor. Çünkü Azerbaycan, tarihsel ve kültürel bağları sayesinde giderek daha fazla Türkiye ve genel olarak Türk Devletleri Teşkilatına yaklaşma eğilimine giriyor. Rusya’nın bölgede zayıflayan nüfuzu, Türk devletlerinin Azerbaycan’la dayanışmasını ve iş birliği projelerini artırma imkânı sağlıyor. Böylece Türk dünyası, hem enerji koridorları hem lojistik hatlar hem de siyasi ittifaklar bakımından daha bütünleşik ve güçlü bir blok haline gelebilir. Özetle, Azerbaycan’ın Rusya’dan uzaklaşması, Türk dünyasının ortak çıkarları etrafında kenetlenmesini hızlandıracak katalizör bir etki yaratıyor. İki ülke arasındaki normalleşme umutları şimdilik askıya alınmış gibi görünüyor. Bu olaylar, bölgesel güç dengeleri ve dış politika tercihlerini kökten etkileyebilir.