Kuzey Makedonya ve Bulgaristan arasında "Ohri" gerilimi

Ömer Cihad KAYA

Kuzey Makedonya ile Bulgaristan arasında son dönemde siyasi krize neden olan bir gerginliğin fitili ateşlendi. Kuzey Makedonya’nın Ohri şehrindeki Çar Üçüncü Boris Kültür Merkezi'ne bir grup Kuzey Makedonyalı tarafından 19 Ocak 2023 tarihinde saldırı yapıldı. Kültür merkezinin sekreteri olayda yaralandı ve hastaneye kaldırıldı. Olayın ardından Kuzey Makedonya, saldırganların cezalandırılacağını ve olayın şeffaf bir şekilde soruşturulacağını açıkladı. Ancak, Bulgaristan tarafının krizi tırmandıran ve propaganda içeren tehditkar demeçleri, akıllara "Balkanlarda yeni bir provokasyon mu sahneleniyor?" sorusunu getirdi.

Kuzey Makedonya’nın en önemli turistik merkezlerinden olan Ohri’de 19 Ocak gecesi Çar III. Boris Kültür Merkezi'ne gerçekleşen saldırı, Türkiye’de çok fazla konuşulmasa da Üsküp ve Sofya arasında ciddi bir gerilime sebep oldu. Kültür merkezinin sekreteri Hristiyan Pendikov, üç genç tarafından darp edilerek yaralanınca olay giderek büyüdü. Şu an için bölgede durum yatıştı. Ancak, Balkanlarda bu gibi durumların her zaman bir siyasi ve sosyal arka planı olduğu ise çok açık. 

KUZEY MAKEDONYA VE BULGARİSTAN ARASINDA OHRİ SALDIRISI GERİLİMİ

Kuzey Makedonya İçişleri Bakanı Oliver Spasovski, Kuzey Makedonya ile Bulgaristan arasındaki ilişkilere zarar veren Ohri saldırısının ülkeye karşı yürütülen hibrit savaşın bir parçası olduğunu ifade etti ve provokasyon girişimlerine dikkat çekti.

Öte yandan, eski Bulgaristan Başbakanı, GERB Partisi lideri Boyko Borisov, saldırıda yaralanan Pendikov'un annesi ile kameralar karşısına geçerek, "Makedonya Bulgar öfkesini yaşayacak" tehditlerini savurdu.

Bulgaristan ve Kuzey Makedonya arasında siyasi krize neden olan olayın arka planını, Tarih Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Galip Çağ, Kırım Haber Ajansına değerlendirdi. Balkanlar söz konusu olduğunda yaşanan gerginliklerin basit bir taşkınlık ile ifade edilemeyeceğini belirten Çağ, Çar III. Boris'e dair ayrıntılı bilgiler vererek, saldırının meydana geldiği Ohri'nin Bulgarlar için önemine dikkat çekti.

Gerilimin yaşandığı merkezin kimler ve hangi odaklar tarafından açıldığına dikkat çeken Balkanlar Uzmanı Dr. Öğretim Üyesi Galip Çağ, iki ülke arasında krizin fitilini ateşleme potansiyeli olan olayla ilgili şu ifadeleri kullandı:

"Saldırının gerçekleştiği derneğe adı verilen Çar III. Boris, I. Dünya Savaşı sırasında Makedonya cephesinde Bulgar Ordusu Genelkurmay İrtibat Subayı sıfatı ile görev yaptı. Ayrıca daha önce Balkan Savaşları’nda da görev yapmıştı. 1918-1943 yılları arasında Bulgar çarı olan Boris’in özellikle 1938’den sonraki çarlığı bir diktatörlük olarak görüldü. Ölümü de kalp yetmezliği dense de halen bir suikast şüphesi ile anıldı. Bu manada özellikle savaş sırasındaki Makedonya görevi Kuzey Makedonya’daki imajı açısından oldukça sorunlu.

Bu merkez Ohri’de Temmuz ayında açılmış ve o dönemde de tartışmalara sebep olmuştu. Çünkü Ohri’deki Bulgar karşıtı durumun yakın tarihteki örnekleri halen sıcak. Örneğin 2009 yılında Ohri gölünde batan İlinden gemisinde ölen 17 Bulgar yolcuyu anmak için dikilen anıt bir süre sonra tahrip edilmiş, Ohri Belediyesi anıtı derhal tamir etmişti.

"OHRİ, BULGAR MİLLİYETÇİLERİ İÇİN SEMBOLİK BİR ÖNEME SAHİP"

Şüphesiz bu yaşananların da mazisi çok daha eskilere dayanıyordu. Çünkü Bulgar halkının ve geçmişinin son simgesi olan Ohri Başpiskoposluğu, 1767 yılında Patriklik tarafından kaldırılmış Bulgarca din kitaplarını okutmak, Bulgarca ayin yapmak bile bu tarihten itibaren yasaklanmıştı. Dolayısı ile şehir, Bulgar milliyetçileri için sembolik bir öneme sahip.

"BULGARİSTAN'IN ANAVATANDA YAŞAMAYAN BULGARLARA SAHİP ÇIKMA ZAMANI GELDİ"

Ayrıca merkezin bu isimle ve Ohri’de inşa edilmesi Balkanlar gibi bir coğrafya için olası ve çok beklenilir bu tarz eylemler için fazlası ile tahrikkar. Kaldı ki bu tip hadiselere çok alışık olan ülkede olanların çok şaşırtıcı olmadığı açık. Yine de Kuzey Makedonya hükümetinin konuya oldukça suhulet ile yaklaştığı söylenebilir. Lakin Kuzey Makedonya’daki diğer benzer Bulgar örgütlerin açıklamaları yeni olaylara gebe gibi duruyor. Örneğin Manastır’daki (Bitola) Ivan Mihailov Kültür Kulübü’nin 'Bulgaristan'ın anavatanda yaşamayan Bulgarlara sahip çıkma zamanı geldi!' çağrısı bölge için korkutucu izler taşıyor.

Bulgaristan’ın bir süredir Kuzey Makedonya’da Bulgar karşıtlığının arttığına dair sürdürdüğü propaganda da dikkate alındığında bu saldırının ciddiye alınması gerekliliği de iyice belirginleşiyor."