Litvanya’dan Kırım’a uzanan kültürel köprü: Efsane Topluluğu

Litvanya Tatarları ve Kırım Tatarlarından oluşan Efsane Topluluğu, geleneksel müzik ve dans gösterileriyle Litvanya Tatarları ve Kırım Tatar kültürünü yaşatıyor. Topluluğun sanat yönetmeni ve Trakai Tatarları Derneği Başkanı Elnara Çurlu, genç nesillere kültürel mirası aktarma çalışmalarına öncülük ediyor.

Litvanya’daki Kırım Tatar diasporasının aktif isimlerinden Elnara Çurlu, uzun yıllardır Kırım Tatar kültürünün tanıtılması ve korunması yönünde çalışmalar yürütüyor. Çurlu, bu çabalarıyla 2024 yılında Litvanya Ulusal Azınlık İşleri Dairesi tarafından Üçüncü Derece Liyakat Gümüş Onur Madalyası ile ödüllendirildi.

Elnara Çurlu, ödül töreninde yaptığı açıklamada, “Kültürümüzü yaşatmak ve gençlerimize aktarmak için çalışıyoruz.” ifadelerini kullandı.

EFSANE TOPLULUĞU: GELENEKTEN GELECEĞE

Efsane Topluluğu, Kırım Tatar halk danslarını, geleneksel kıyafetleri ve türküleri sahneye taşıyor. Seyit Yahya Kazakov’un öncülüğünde hazırlanan koreografiler, Litvanya genelinde ve yurt dışında düzenlenen birçok folklor etkinliğinde büyük ilgi görüyor.

Topluluğun repertuarında “Haytarma”, “Horan” gibi klasik Kırım Tatar halk oyunları yer alıyor. Geçen sene topluluk, Litvanya’daki ulusal azınlıklar festivalinde “Geleneklerin Mirasçıları” yarışmasında ödül kazandı.

“KÜLTÜREL KİMLİĞİMİZİ KORUMA MİSYONU TAŞIYORUZ”

Efsane Topluluğu, hem Kırım Tatarlarının hem de Litvanya Tatarlarının kültürel kimliğini yaşatmak için yıllardır önemli bir misyon üstleniyor. Topluluğun kurucusu ve sanat yönetmeni Elnara Çurlu, diaspora hayatının zorluklarını, genç kuşakların kültürel kimlikle bağını ve topluluğun gelecek planlarını Kırım Haber Ajansına (QHA) anlattı.

Amaçları hakkında Elnara Çurlu şu açıklamada bulundu:

Efsane Topluluğu, faaliyetleriyle hem Kırım hem Litvanya Tatarlarının kültürel kimliğini koruma misyonu taşıyor. Biz köklerimizle bağımızı sürdürmeye, onları unutmamaya ve bu kültürün ne kadar özgün ve kendine has olduğunu göstermeye çalışıyoruz.

“DİL KAYBI, DİASPORANIN EN BÜYÜK SINAVI”

Diasporanın önündeki en büyük zorluğun ana dilinin korunması olduğunu belirten Çurlu, “Ne yazık ki Litvanya Tatarları dillerini koruyamadılar. Bu süreç 400 yıl önce başladı. Biz de kültür aracılığıyla dili yeniden canlandırmaya çalışıyoruz. Özellikle şarkılar üzerinden. Çocuklarla yeni bir parça üzerinde çalışırken her zaman çevirisini yapıyoruz. Böylece yeni kelimeler, imgeler öğreniyorlar.” dedi.

Topluluk ayrıca geleneksel yemek atölyeleri düzenliyor. Bu etkinliklerde çocuklar, yemek adlarını, sofra kültürünü ve günlük ifadeleri öğreniyor.

Çurlu, “Bu tür buluşmalar, kültürümüzle olan bağımızı hissetmemize ve dilin hafızamızın yaşayan bir parçası olduğunu anlamamıza yardım ediyor.” ifadelerini kaydetti.

“KIRIM’A GİTMEK EN BÜYÜK HAYALİMİZ”

“Elbette, kültür ve dille bağı güçlendirmenin en iyi yolu ortama dalmaktır.” diyen Çurlu, Efsane Topluluğu'nun en büyük dileğinin, bir gün yeniden Kırım’da sahne almak olduğunu belirtti. Çurlu, Kırım işgal edilmeden önce çocuklarla birlikte yarımadaya düzenledikleri geziyi unutamadığını belirterek şu ifadeleri kullandı:

O zaman çocuklarımız gerçek bir Kırım Tatar düğününe katılmış, yerel etkinliklerde sahne almıştı. Bu, onlar için büyük bir ilham kaynağı oldu, dili öğrenme isteği uyandı, topluluğun ve çalışmalarımızın önemini daha iyi anladılar. Kırım’a gitmek, kültürle birebir temas kurmak, en güçlü bağ kurma yoludur.

Efsane Topluluğu 2019’da Kıyiv’de Kırım Tatar televizyon kanalı ATR tarafından düzenlenen Tatlı Ses çocuk yarışmasına katıldı. Bu etkinlik de çocuklar üzerinde büyük etki bıraktı.

Bugün savaş nedeniyle Kırım veya Ukrayna’ya gitme imkanın olmadığını ama benzer bir ortamı Litvanya’da yaratmak için çalıştıklarını belirten Çurlu, 2021’den bu yana Uluslararası Tatar Kültür Festivali’ni düzenlediklerini aktararak, “Bu yıl beşinci kez gerçekleştirilen festival çok büyük çaplı olmamasına rağmen, imkânlar dâhilinde Kırım Tatar sanatçıları ve toplulukları her zaman davet etmeye çalışıyoruz. Bu etkileşim gençlerde büyük bir farkındalık yaratıyor.” dedi.

2021 yılında Anife Kurtseitova liderliğindeki Kırım Ailesi Topluluğunun da düzenledikleri festivale katıldığını anlatan Çurlu, “Bu ziyaret gerçek bir dönüm noktası oldu: Dört gün boyunca çocuklar bir araya geldi, birlikte sahne aldı, gezilere katıldı ve Litvanya’daki camileri ziyaret etti. Çocukların kendi aralarında Kırım Tatarca konuşmaya çabalaması bizi çok mutlu etti. Bu ziyaretten sonra, çoğunun dili öğrenme konusunda daha da istekli olduğunu fark ettim. Bu etkinlikler, genç nesillerin kültürel bağlarını ve ana dillerine olan ilgiyi güçlendirmede büyük rol oynuyor.” şeklinde konuştu.

“EFSANE, LİTVANYA SAHNELERİNDE KİMLİĞİMİZİ TEMSİL EDİYOR”

Topluluk, yalnızca kendi etkinlikleriyle değil, aynı zamanda Litvanya’nın farklı kültürel platformlarında da yer alarak hem Kırım Tatarlarının hem de Litvanya Tatarlarını temsil ediyor.

“Geçtiğimiz yıl Litvanya’nın en prestijli halk festivali olan Şarkı Festivali (Dainų Šventė) yüzüncü yılına katıldık. Orada millî azınlıkları temsil etmek bizim için çok büyük bir onurdu.” diyen Elnara Çurlu, 2024 yılının Efsane Topluluğu için yoğun geçtiğini; Uluslararası Tatar Kültür Festivali yanı sıra topluluğun Kaunas ve Vilnius’ta MAKAM projesi kapsamında Litvanya Tatarları, Kırım Tatarları ve Ukrayna sanatçılarla ortak konserler verdiğini, ayrıca eylül ayında Romanya’daki uluslararası festivale katıldığını belirtti.

Romanya’daki festival hakkında Çurlu, “İlk kez Romanya’da düzenlenen festivale katılmış olduk. Romanya, en büyük Kırım Tatar diasporalarından birine ev sahipliği yapıyor; onlarla tanışmak büyük bir keyifti. Ancak en unutulmaz an, festivalin Köstence’de, Karadeniz kıyısında gerçekleşmesiydi; çocuklar denize girdiklerinde ‘Kırım’ı hatırladık’ dediler. Bu söz her şeyi anlatıyor.” dedi.

“KOSTÜMLERİMİZ, KÜLTÜREL MİRASIN YENİDEN DOĞUŞU”

Ukrayna'nın Onursal Sanatçısı ve Kırım Tatar dekoratif el sanatları ustası Mamut Çurlu ile birlikte tasarlanan topluluğun sahne kostümleri de kültürel hafızanın bir parçası.

Elnara Çurlu, “Mamut Çurlu, hem eşimin babası hem de bizim büyük rehberimizdi. Sık sık Litvanya’yı ziyaret eder tavsiyeleriyle yardımcı olurdu ve kostümlerin özgünlüğünü nasıl koruyacağımız konusunda yol gösterirdi. Tüm süslemeleri kendisi tasarlıyordu, işlemeleri Kırım'da yapıyorduk. Kuşakları da eski örneklere göre Refat Kurtveliyev adlı usta tarafından hazırlanıyordu. Ne yazık ki bu yıl Mamut Çurlu’yu kaybettik. Gelecek yılı onun hatırasına adamak istiyoruz. Bu kültürümüzde ve her birimizin hayatında büyük izler bırakmış bir insanı bir kez daha hatırlama fırsatı olacaktır." şeklinde konuştu.

“KÜLTÜRÜ YAŞATMA GÖNÜLLÜLÜKLE SÜRÜYOR”

Elnara Çurlu, Efsane’nin çalışmalarının büyük kısmının gönüllülük esasına dayandığını belirterek, “Tüm finansmanı kendi imkânlarımızla sağlıyoruz. Eşim, çocuklarım, topluluk üyeleri; herkes katkı sunuyor. 2016’dan bu yana bize en büyük desteği veren kişi, Kırım Tatar Kültürel Miras Vakfı Başkanı Seyit Yahya Kazakov’dur. Her yıl gelir, dans ve müzik çalışmalarımızı yönlendirir.” dedi.

Litvanya devleti, belirli projeler kapsamında destek sunsa da, bu desteğin yetersiz olduğunu kaydeden Çurlu, “Kültür üretimi kaynak ister. Biz yine de elimizden geleni yapıyoruz çünkü ana hedefimiz, Litvanya Tatarlarının ve Kırım Tatar mirasını korumak ve geliştirmektir. Tarihimizi, kökenlerimizi anlatıyor ve günümüzün hızla değişen toplumunda bunu sürdürmeye çalışıyoruz.” ifadelerini kullandı.