Rus giyim markasından kültür hırsızlığı: Kırgız desenleri çalındı!

Rus menşeli “Yaka” isimli hazır giyim markası, kültür yağmacılığı (cultural approprition) yaparak hazırladığı kıyafetlerin tasarımı üzerinde telif hakkı olduğunu iddia ediyor. Altın-Orda Haber Ajansının 18 Şubat 2025 tarihli haberine göre; geleneksel Kırgız motiflerini ve desenlerini kullanan Rus etno-giyim markası Yaka, markanın “stilistik özelliklerinin” özgün olduğunu öne sürerek, kopyalanmasının yasak olduğunu ve ihlal edenlerin de mahkemeye verilebileceğini söylüyor. 

İlgili habere göre; markanın tasarımcısı olan Anna Obydenova, Kırgızistan'ı ziyaret ettiği sırada yerel kültürden etkilendi. Obydenova daha sonrasında geleneksel Kırgızistan motiflerini kullanarak tasarladığı kıyafetleri ve aksesuarları, Yaka isimli marka üzerinden piyasaya sürdü. 

PATENTLİ KÜLTÜR YAĞMACILIĞI

Buna karşın ilgili markanın internet sitesinde veya sosyal medya hesabında, kullanılan desenlerin ve motiflerin Kırgız Türklerinin kültürüne ait olduğunu dair hiçbir ifade yer almadığı ve sadece “doğu kültüründen” bahsedildiği anlaşıldı. 

Bununla birlikte ilgili markanın internet sayfasında, markanın “stilistik özelliklerinin” kopyalanmasının yasak olduğunu ve ihlal edenlerin mahkemeye verilebileceğini söyleyen bir telif hakkı metni olduğu ortaya çıktı.

Bu durum üzerine bazı Kırgız Türkleri, kültür yağmacılığı (cultural approprition) yapan Yaka markasına karşı boykot kampanyası başlattı. Bu kapsamda; yerel zanaatkârlar Rus şirketle iş birliği yapmayı reddetmeye çağrıldı. Ayrıca, Yaka markasına uluslararası düzeyde dava açılması istendi.

CAHİLCE AÇIKLAMA

Daha sonrasında ise, Yaka’nın resmî internet sayfasında, markanın “Kırgızistan'ın bağımsızlığının 100. yıldönümü şerefine” yaratıldığını iddia eden cahilce bir açıklamaya yer verildi. Öte yandan Kırgızistan Cumhuriyeti’nin Sovyetler Birliği’nden 1991 yılında, 34 yıl önce ayrılarak bağımsızlığını kazandığı biliniyor. 

TASARIMCIDAN SKANDAL CEVAP

Öte yandan skandala imza atan markanın kurucusu Obydenova, kültür yağmacılığı (cultural approprition) yaptığını kabul etmeyerek, “Kırgızlar bana annem gibi yazıyor. Neden Rusça yazıyorsunuz? Kırgızca yazın. Size ulusumdan ödünç aldığınız ve bana özel olarak küfürler yazdığınız dilde hitap edeceğim: Gidin ve Rusça'yı daha iyi öğrenin. Sizi okumak gözlerimi acıtıyor.” şeklinde utanç verici bir ifade kullandı.

KIRGIZ TÜRKLERİNDEN TEPKİLER GECİKMEDİ

Bu skandal ve saygısızca hareket üzerine Rus markasının sadece kültürel miraslarını sahiplenmekle kalmayıp aynı zamanda son derece saygısızca davrandığını gören sosyal medya kullanıcısı Kırgız Türkleri, öfke dolu yorumlar yaptı.

Bir kullanıcı, “Atalarımız tarafından yaratılan geleneksel desenler üzerinde nasıl telif hakkı talep edilebilir?” ifadelerini kullanırken, başka bir kullanıcı “Ne biçim ülke (Rusya), ne biçim tasarımcılar.” dedi.

Rusların özgün bir şey icat etmediğini belirten bir kullanıcı, bu bakımdan geleneksel Türk desenlerinin çalınmasını "olağan" karşıladı.

Başka bir Kırgız Türkü sosyal medya kullanıcısı ise tasarımcının saygısızca demecine, “Neden kendisine özel mesajla Rusça yazdıklarını soruyor... E madem bu kadar inatçı bir Rus'sunuz, neden Kırgız Türklerinin geleneksel desenlerinin patentini alıp Rusya'da satıyorsunuz? Özgünlük için Kırgız Türkçesi öğrenin ya da ait olmadığınız yere karışmayın.” şeklinde cevap verdi.