Şi Cinping 5 günlük AB turunda neyi amaçlıyor?

Selahaddin Kaşgarlı / QHA Ankara Muhabiri

Çin ile Avrupa Birliği (AB) ülkeleri arasındaki ticari ilişkiler hâlâ gerginliğini koruyor. AB ülkeleri Çin'e, Ukrayna'ya yönelik topyekûn işgal girişimi yürüten Rusya'ya askerî teçhizat sağladığı için yaptırım uygulamıştı. Çin ise bu yaptırımları lehine çevirmek için farklı yollar aramaya devam ediyor.

Bu kapsamda Hacettepe Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Erkin Ekrem, Çin lideri Şi Cinping'in 5 yıl aradan sonra Avrupa'ya düzenlediği ziyaretle neyi amaçladığı, Çin'in Doğu Türkistan'daki insan hak ihlallerini soykırım olarak tanıyan Fransa'yı ziyareti nasıl ele alınmalı konularını QHA için değerlendirdi.

"GÖRÜŞME SIRASINDA İNSAN HAKLARI KONUSU GÜNDEME GELSE BİLE GÜÇLÜ BİR ŞEKİLDE YERİNİ ALAMADI"

2022 yılı ocak ayında Fransa Ulusal Meclisinin Doğu Türkistan'da Çin tarafından işlenen insan hakları ihlallerini soykırım olarak tanıdığını anımsatan Ekrem, "Şi Cinping'in Fransa ziyareti öncesi, uluslararası insan hakları izleme örgütü, Doğu Türkistan ve Tibet örgütleri Fransa hükûmetininden özellikle Doğu Türkistan'daki soykırım konusunda Şi Cinping'e baskı yapmasını istedi. Ancak bu görüşme sırasında insan hakları konusu gündeme gelse bile güçlü bir şekilde yerini alamadı. Avrupa ülkeleri değerlerini ve ekonomik çıkarlarını savunmak istiyor. Doğu Türkistan meselesi iki çıkarın arasında kaldığı için bazen ön plana çıkıyor bazen de arka planda kalıyor. Fransa Meclisinin kabul ettiği soykırım kararının yaptırım gücü yok." ifadelerini kullandı.

"ÇİN AÇISINDAN BAKILDIĞINDAN 'DÜNYAYA AÇILIYORUZ' İMAJI VERİYOR"

Ekrem ayrıca 2019 yılından itibaren Şi Cinping'in Avrupa ülkelerine olan ziyaretinin azaldığını ve Avrupa ülkelerinin de Çin'e olan ziyaretlerinin azaldığına dikkat çekerek, "Şi Cinping'in 5 yıl aradan sonra Avrupa'ya ziyaret düzenlemesinin bir önemi var. Çin açısından bakıldığından 'dünyaya açılıyoruz' imajı veriyor. Dolaysıyla Şi Cinping'in ilk durağının Fransa oluşu da çok önemli. Çünkü Çin'i ilk tanıyan Batı ülkesidir" dedi. Ayrıca zayıflayan ekonomisini Avrupa üzerinden toparlamaya çalışan Çin için, Fransa'nın iyi bir aday olduğuna işaret eden Ekrem, "Fransa diğer Batı ülkeleri ile uyum içinde bir tutum sağlamıyor. Bu Çin'in işine yarıyor. Çünkü Çin Fransa ile olan iyi ilişkilerinden faydalanmak istiyor. Yani Avrupa'yı bölerek yönetme açısından Fransa iyi bir adaydır. Onun için ilk Avrupa ziyaretinde Fransa'yı seçti. Diğer iki ülke ise Çin ile ilişkilerinde gayet iyi. Şi Cinping'in bu 3 ülkeyi ziyaret etmesi Çin'in zayıflayan ekonomisi için önemli." değerlendirmesinde bulundu.

"ÇİN FRANSA HÜKÛMETİNE BASKI YAPARAK DOĞU TÜRKİSTAN TEŞKİLÂTLARINA KISITLAMA GETİREMEZ"

Doç. Dr. Ekrem, kendisine yöneltilen "Bu ziyaret Fransa'da yaşayan Uygur Türklerini ve Doğu Türkistan mücadelesini nasıl etkiler?" sorusu üzerine, ziyaretin Fransa anasayasına uygun bir şekilde kurulan Doğu Türkistan teşkilâtlarını etkileyemeyceğini belirterek, "Şi Cinping'in ziyareti Uygur Türkleri ve Doğu Türkistan mücadelesine olumsuz bir etki olmaya bilir diye düşünüyorum. Çünkü bu teşkilâtlar Fransa'nın anayasasına göre kurulmuş olan resmî kuruluşlardır. Fransa anayasasının verdiği bazı imkanlarından dolayı Çin, Fransa hükûmetine baskı yaparak Doğu Türkistan teşkilâtlarına kısıtlama getiremez. Yani Doğu Türkistan teşkilâtları Fransa'da diğer insan hakları kuruluşları ile yaptığı çalışmalar, hatta ulusal mecliste yaptığı lobicilik faaliyetleri ile daha etkin hale geldi diyebiliriz. Özbellikle bu ziyaret sırasında Doğu Türkistan teşkilâtları tarafından düzenlenen protesto faaliyetlerinin etkili olduğunu görüyoruz." ifadelerini kullandı.

ABD'NİN SEÇİMİNDEN SONRA AVRUPA İLE OLAN İLİŞKİLERİNİ BOZMA GİRİŞİMİ

Doç. Dr. Ekrem son olarak Şi Cinping'in 5 günlük ziyaretinin Avrupa'yı bölmeyi amaçladığını belirterek, ziyareti "Şi Cinping Avrupa ziyaretinde, Avrupa'nın içinde Avrupa'nın bir bütünlüğünü bozmak için uğraştığı bir durum söz konusu. Ayrıca Avrupa ile ABD arasındaki ilişkileri bozmaya çalıştığı durumu da var. Bunun dışında kendi ürünlerini Avrupa pazarına satmak, yani ekonomik gücü ile Avrupa ülkelerini kendine bağlamak ve jeopolitik anlamda yine Avrupa'nın içinde bazı bölünmüllük yaratarak, ABD'nin seçiminden sonra Avrupa ile olan ilişkilerini bozma girişimi olduğunu görebiliyoruz" şeklinde yorumladı.